Geologia Sudetica, 1: 13-77

Le probleme des éclogites

Kazimierz Smulikowski

Abstract
L'auteur expose la diversité d'opinions dans la littérature géologique sur la genese et les proces de formation des éclogites et discute les causes probables de cette diversité. Ensuite il présente les résultats de son étude sur les éclogites des Sudetes et sur leur situation géologique dans le massif cristallophyllien de Śnieżnik. Les éclogites y sont intercalées surtout au milieu des gneiss migmatiques d'origine sédimentaire, toujours associées aux amphibolites. Elles sont envisagées comme produits de la transformation polyphasée des intercalations carbonatées dans la série sédimentaire primitive, au cours d'un stade précoce du métamorphisme régional et de migmatisation de cette série, caractérisé par une métasomatose sodique. En outre, on trouve aussi dans la meme région des éclogites au milieu d'une zone granulitique, liées aux granulites typiques par plusieurs termes de passage.
Ensuite sont présentés les résultats d'examen microscopique des éclogites d'autres régions de l'Europe, obtenus par l'auteur pendant son séjour a Paris. Deux exemples d'éclogites a formation tardive du grenat ont été étudiés en détail (l'éclogite de la Compointrie en Vendée - France et celle de Lengfeld en Saxe) et les conclusions en ont été tirées sur les modes de formation du grenat dans le dernier stade d'éclogitisation des roches antérieures.
L'auteur exprime l'opinion, que le minéral-facies éclogitique défini par Eskola n'a aucune individualité géologique ni pétrogénétique et que les pressions et les températures particulierement élevées ne font jamais les conditions primordiales de la naissance des éclogites. Le plus probablement la formation des éclogites est conditionnée en premier lieu par deux facteurs indépendants: 1) L'existence au milieu des séries métamorphiques d'origine sédimentaire des intercalations basiques - aussi bien magmatiques que carbonatées - qui contrastent dans leur composition avec les roches encaissantes; 2) Le chimisme des solutions intergranulaires dans les stades initiaux de migmatisation ou granitisation de ces séries. Les éclogites présentent probablement un exemple spécifique de convergence pétrogénétique.

Zagadnienie eklogitów

Abstract
Autor przedstawia obecne rozbieżności poglądów na genezę eklogitów i na procesy ich powstawania i dyskutuje powody tej rozbieżności. Następnie referuje wyniki swych dotychczasowych własnych badań nad eklogitami krystaliniku Śnieżnika i dochodzi do wniosku, że są one prawdopodobnie produktami wielofazowej przebudowy metamorficznej węglanowych wtrąceń w serii pochodzenia osadowego, podczas wczesnego stadium regionalnego metamorfizmu i migmatytyzacji, odznaczającej się dopływem sodu. Dla porównania omawia też krótko eklogity wtrącone w kompleksie granulitowym okolic Starego Gierałtowa.
Dalej autor przedstawia swe obserwacje mikroskopowe dotyczące występowania eklogitów różnych innych miejsc w Europie, bardziej szczegółowo omawiając dwa osobliwe przykłady późnego wydzielania się granatu w tych skałach. Wyprowadza stąd wnioski o procesie eklogityzacji skał starszych, w obrębie którego pewien szczególny etap rozwojowy, raz wcześniejszy, raz późniejszy, może być nazwany granatyzacją.
Wniosek końcowy sprowadza się do twierdzenia, że nie ma oddzielnej eklogitowej facji mineralnej w znaczeniu Eskoli i że wielkie ciśnienia i wysokie temperatury nie stanowią głównych warunków tworzenia się eklogitów. Najprawdopodobniej dwa niezależne czynniki są tutaj decydujące:
1. Obecność w seriach metamorficznych pochodzenia osadowego wtrąceń silnie zasadowych - tak krzemianowych i magmowych, jak i węglanowych - wybitnie kontrastujących ze swym otoczeniem pod względem składu chemicznego;
2. Chemizm roztworów międzyziarnowych we wczesnych stadiach metamorfizmu metasomatycznego, migmatytyzacji lub granityzacji, związany z poważnym uruchomieniem sodu. Eklogity więc powstawać mogą z -rozmaitych materiałów pierwotnych w różny sposób, stanowiąc specyficzny przykład konwergencji petrogenetycznej.

Geologia Sudetica, 1: 79-117.

Góry Złote i Krowiarki, jako elementy składowe metamorfiku Śnieżnika

Jerzy Don

Abstract
W budowie metamorfiku Śnieżnika bierze udział gruba algoncka seria suprakrustalna, zwana strońską, oraz przenikające ją cztery serie infrakrustalne wiązane z kolejnymi paroksyzmami górotwórczymi. Są to prekambryjskie gnejsy śnieżnickie, kaledońskie gnejsy i migmatyty gierałtowskie, waryscyjskie granitoidy i trzeciorzędowe bazalty.
Wymienione serie infrakrustalne w przeciwieństwie do utworów suprakrustalnych mają stratygrafię odwróconą, tzn. utwory młodsze leżą głębiej (tabl. I).
W intensywnie sfałdowanym metamorfiku Śnieżnika zostały prześledzone cztery zanurzające się ku zachodowi elementy antyklinorialne zbiegające się wachlarzowe w wirgacji lądeckiej, oddzielone od siebie złożonymi synklinoriami (fig. 5).

The Złote and Krowiarki Mts., as structural elements of the Śnieżnik metamorphic massif

Abstract
A thick Algonkian supracrustal series, the so called Stronie series, and four infracrustal series take part in the structure of the Śnieżnik metamorphic block. The four infracrustal series are: the Śnieżnik Precambrian gneisses, the Gierałtów Caledonian gneisses and migmatites, the Variscan granitoids and the Tertiary basalts.
All the four series penetrate the Algonkian supracrustal series, and are connected with erogenic movements. The mentioned above infracrustal series, contrary to the supracrustal series, are characterised by „reversed” stratigraphy, i.e. those structurally younger are situated deeper down (tabl. I).
Four converging westward anticlinorial elements have been traced within the intensely folded Śnieżnik metamorphic block. They converge fanlike in the Lądek virgation and are separated from one another by complicated synclinoriums (fig. 5).

Geologia Sudetica, 1: 119-167.

Budowa geologiczna górnego dorzecza Białej Lądeckiej

Ludwik Kasza

Abstract
Obszar górnego dorzecza Białej Lądeckiej obejmuje część Sudetów Wschodnich zbudowaną prawie wyłącznie z prekambryjskich skał metamorficznych. Nowym ogniwem stratygraficznym, nieznanym dotychczas na omawianym obszarze, są odkryte przez autora niezmetamorfizowane zlepieńce z Kletna. Wiek zlepieńców autor określa jako górny dewon lub dolny karbon.
Wydzielono trzy jednostki tektoniczne wyższego rzędu: jednostkę Międzygórza, jednostkę Starego Miasta, jednostkę Śnieżnika. Jednostkę Śnieżnika zinterpretował autor odmiennie od dotychczasowych poglądów, uznając ją za jednostkę wyższego rzędu o charakterze synklinorialnym. Wśród argumentów uzasadniających tę koncepcję ważną rolę odgrywają wstępne wyniki badań nad mikrotektoniką i wydzielona dzięki nim elewacja Międzygórze - Velke Vrbno.

Geology of the upper basin of Biała Lądecka stream

Abstract
The area drained by the upper course of the Biała Lądecka stream comprises a part of the Eastern Sudeten Mts. which is built almost exclusively of Precambrian metamorphic rocks. The non-metamorphosed Kletno conglomerates discovered by the writer are a new, thus far unknown, stratigraphic member in the area here considered. The age of the conglomerates is Upper Devonian or Lower Carboniferous.
Three major tectonic units have been distinguished: the Międzygórze unit, the Stare Miasto unit, and the Śnieżnik unit. The interpretation presented for the Śnieżnik unit deviates from the earlier views in that it recognises its synclinorial character. This conception is largely based on the preliminary investigations of the microtectonics here and the resulting separation of the Międzygórze - Velke Vrbno elevation.

Geologia Sudetica, 1: 169-208.

Budowa geologiczna krystaliniku Gór Bystrzyckich.

Marian Dumicz

Abstract
Praca zawiera krótką charakterystykę petrograficzną serii krystalicznych Gór Bystrzyckich oraz obszerną analizę tektoniczną wraz z próbą wyjaśnienia tektogenezy omawianego regionu. Obserwacje mikroskopowe, badania struktur linijnych pochodzenia tektonicznego oraz analiza intersekcji pozwoliły autorowi odtworzyć kolejne etapy ewolucji krystaliniku bystrzyckiego i zachodzące w nim procesy petrogenetyczne i tektoniczne.

Geology of the crystalline massif of the Bystrzyckie Mts

Abstract
A brief description is given of the petrography of the crystalline massif of the Bystrzyckie Mts., together with a detailed tectonic analysis. An attempt is made to interpret the tectogenesis of this area. Microscopic observations, a study of the linear structures and intersection have enabled the writer to reconstrue the successive evolutionary phases of the Bystrzyckie crystalline massif and the petrogenetic and tectonic events which occurred there.

Geologia Sudetica, 1: 209-220.

Spostrzeżenia geologiczne w okolicy Kamionkowa w Górach Sowich

Wojciech Grocholski

Abstract
Autor relacjonuje wyniki swoich badań geologicznych wykonanych w sezonie letnim 1960 r. w okolicy osady Kamionkowo w Górach Sowich. Po podaniu ogólnej charakterystyki obszaru badań przedstawiono opisy nowych lub mało znanych odsłonięć skał krystalicznych, a zwłaszcza wapieni, piribolitów, kataklazytów i pegmatytów, z określeniem ich względnego następstwa czasowego. Druga część artykułu zawiera syntetyczne opracowanie pomiarów drobnych struktur, takich jak foliacja, lineacja i spękania skalne. Podjęto również próbę synchronizacji procesów tektonicznych i metamorficznych w gnejsach migmatytowych Gór Sowich.

On geology of the vicinity of Kamionkowo in the Sudetes Mountains

Abstract
The results are reported of geological investigations during the summer of 1960 in the vicinity of Kamionkowo in the Sowie Mts. A general description of the area under consideration is followed by descriptions of new or little known outcrops of crystalline rocks, particularly of limestones, pyribolites, cataclasites and pegmatites, giving their relative time sequence. The second part of the paper gives a synthetic analysis of the measurements of such microstructures as foliation, lineation and rock fissures. An attempt is made to synchronise the tectonic and metamorphic processes in the migmatite gneisses of the Sowie Mts.

Geologia Sudetica, 1: 221-262.

Podział stratygraficzny cechsztynu północnosudeckiego w świetle badań facjalnych

Jan Krasoń

Abstract
W oparciu o nowe, bogate materiały wiertnicze oraz obserwacje terenowe autor podaje opis litologiczny cechsztynu północnosudeckiego i przedsudeckiego. Na tej podstawie analizuje stosunki facjalno-paleogeograficzne formacji górnopermskiej wymienionych obszarów i przeprowadza dyskusję na temat dotychczasowych prób podziału stratygraficznego cechsztynu dolnośląskiego. W świetle wykonanych badań autor stwierdza, że cechsztyn dolnośląski jest cyklicznie uporządkowany. W jego profilu pionowym można wyróżnić cztery asymetryczne, niepełne cyklotemy sedymentacyjne. Szczegółowy podział stratygraficzny cechsztynu dokonany na podstawie litologii jest bardziej uzasadniony niż podziały oparte na dotychczas znanym zespole faunistycznym. Poziomami korelacyjnymi dla wydzielonych poziomów litostratygraficznych są przede wszystkim serie ilaste i wapienno-dolomityczne, sekwencja stratygraficzna warstw oraz podrzędnie fauna cechsztyńska. W przeciwieństwie do dawniejszych poglądów badaczy, którzy uważali, że niecka północnosudecka w cechsztynie stanowiła zatokę otwartą ku północnemu zachodowi, autor stara się udowodnić, że obszar ten wraz z blokiem przed-sudeckim w górnym permie stanowił południową, przybrzeżną część morza cechsztyńskiego. Morze to w cechsztynie trzykrotnie transgredowało z obszaru przedsudeckiego w kierunku południowym.

Stratigraphic division of North-Sudetic Zechstein in the light of facial investigations

Abstract
A lithological description is given of the north-sudetic and fore-sudetic Zechstein series, based on rich material from boreholes and the writer's field observations. On this evidence an analysis is made of the facial-palaeogeographical conditions of the Upper Permian formations, and the tentative stratigraphic divisions of the Lower Silesian Zechstein, thus far attempted, are discussed. Four incomplete sedimentary cycles may be differentiated in the Lower Silesian Zechstein. A detailed stratigraphic division of the Zechstein will be more reliably based on lithology than on any of the faunal remains available. Clay- and limestone-dolomite series, the stratigraphic succession of beds and, subordinately, the Zechstein fauna, consitute the best correlation markers for the distinguished litho-stratigraphic zones. Against the opinion of earlier authors who stated that the Zechstein north-sudetic syncline constituted a bay opening to the NW, the present writer attempts to demonstrate that during the Upper Permian, this area, together with the so called fore-sudetic block, was the southern littoral part of the Zechstein sea. During the Zechstein this sea transgreded three times from the fore-sudetic area towards the south.

Geologia Sudetica, 1: 263-307.

Orientacja otoczaków i jej geologiczne znaczenie

Kazimierz Dziedzic

Abstract
W pracy rozpatrywano orientację otoczaków w osadach makroklastycznych. Pod tym kątem widzenia zanalizowano współczesne żwiry aluwialne oraz niektóre osady kopalne. Z osadów kopalnych uwzględniono zlepieńce czerwonego spągowca oraz górnego i dolnego karbonu, rozwinięte w Środkowych Sudetach. Na podstawie zebranego materiału autor dochodzi do wniosku, że orientacja otoczaków odzwierciedla hydrodynamiczne warunki transportu i depozycji, które ujawniają się w postaci niejednakowej symetrii uporządkowania. Żwiry współczesne i osady górnokarbońskie starsze od stefańskich wykazują zbliżony typ orientacji ziarn - przeważa w nich jednoskośna symetria uporządkowania. W zlepieńcach stefanu i czerwonego spągowca zaznacza się symetria trójskośna. W zlepieńcach dolnokarbońskich dochodzi do głosu rombowa symetria uporządkowania składników, co pozwala przypuszczać, że powstały one w morskim środowisku akumulacyjnym. W oparciu o analizowany materiał wyróżniono kilka typów strukturalnych uporządkowania składników w osadach gruboziarnistych.
Prócz tego rozpatrzono zagadnienie rekonstrukcji kierunków transportu na podstawie orientacji otoczaków, jak również kwestię ilości pomiarów potrzebnych do uzyskania możliwie wiernego obrazu paleogeograficznego. Zwrócono też uwagę na znaczenie orientacji składników żwirów dla geologii strukturalnej.

The geological significance of the orientation of pebbles

Abstract
The orientation of pebbles in macro-clastic deposits is discussed. Recent alluvial gravels and deposits of the Upper and Lower Carboniferous and of the Rotliegendes have been investigated from this aspect. The resulting data indicate that the orientation of pebbles reflects the hydrodynamic regime of transport and deposition. These conditions are manifested in the variable arrangement symmetry. There are similarities in the type of structure between recent gravels and Upper Carboniferous sediments older than the Stephanian. The dominant symmetry of arrangement here is monoclinic. Within Rotliegendes and Stephanian conglomerates the symmetry is triclinic, while in the Lower Carboniferous conglomerates the rhombic symmetry makes its appearance. The latter sediments are considered as the product of a marine depositional environment. On the basis of the studied material several structural types of the arrangement of pebbles in coarse-grained sediments have been distinguished. The reconstruction of the trends of sedimentation is discussed on the orientation of pebbles and an estimate is made of the number of measurements required to obtain a fairly true palaeogeographic picture. The significance of the orientation of pebbles in problems of structural geology is also stressed.