Geologia Sudetica, 4: 7-45

Serie metamorficzne Sudetów. Uwagi o stratygrafii, następstwie i wieku deformacji oraz metodach badawczych

Henryk Teisseyre

Abstract
W niniejszej publikacji autor zajmuje się zasadniczo problemami strukturalnymi metamorfiku sudeckiego. Pracę swą zaczyna od uwag krytycznych na temat stratygrafii serii metamorficznych w poszczególnych regionach Sudetów, omawiając sprzeczności i niepewność niektórych poglądów i podkreślając do wolność stosowanych kryteriów. Omawia też metody, które pozwalają osiągnąć prawdziwy postęp w ba daniach stratygraficznych sudeckiego metamorfiku. W drugiej, znacznie obszerniejszej części swej pracy autor próbuje odtworzyć następstwo deformacji w po szczególnych regionach metamorfiku sudeckiego, a zwłaszcza ustalić wiek głównej deformacji. Zdaniem autora deformacja ta, we wszystkich omawianych seriach metamorfiku, wiąże się z końcowymi fazami orogenezy kaledońskiej i początkowymi waryscyjskiej. Wyjątek zdaje się stanowić jedynie blok sowiogórski, w którym główna deformacja może być znacznie starsza.
Autor poświęca wreszcie wiele uwag analizie strukturalnej, stosowanej dziś powszechnie w Sudetach, omawiając ważniejsze wyniki. Zajmuje się w szczególności analizą form mezoskopowych, wysuwając przy tym na plan pierwszy studia nad lineacjami. Wypowiada też uwagi o sposobie ich badania i interpretacji.

Geologia Sudetica, 4: 47-113.

Łupki krystaliczne pasma Krowiarek w Górach Kłodzkich

Teresa Butkiewicz

Abstract
W pracy podano charakterystykę petrograficzną chemiczną łupków krystalicznych pasma Krowiarek należących do serii strońskiej. Badania petrograficzne wykazały, że materiał skalny pasma Krowiarek poza regionalnym metamorfizmem poddany był działaniu selektywnej, metasomatycznej feldszpatyzacji. Kolejne etapy tego procesu, początkowo plagioklazowy a późniejszy mikroklinowy, doprowadziły do utworzenia się bogatego i zróżnicowanego zespołu skał para gnejsowych, takich jak: paragnejsy plagioklazowe, porfiroblastyczne, albitowe, kwarcytognejsy mikroklinowe, paragnejsy plagioklazowo-mikroklinowe i syenitoidowe. Wśród wymienionych rodzajów paragnejsów wyróżniają się trzy zespoły skał. Pierwszy, skał wzbogaconych tylko w plagioklaz, drugi - o przeważającym udziale mikroklinu i trzeci zespół o równo rzędnych ilościach zarówno plagioklazu, jak i mikroklinu. Plagioklaz rozwija się w paragnejsach w głównej mierze kosztem łyszczyków, a częściowo także kwarcu. Nie można jednak wykluczyć, że część jego pochodzi z pierwotnego materiału osadowego. Mikroklin powstały w procesie feldszpatyzacji wzrasta kosztem starszej generacji plagioklazu i kwarcu. Prócz zespołu łupkowo-paragnejsowego wydzielono w materiale skalnym pasma Krowiarek grupę skał różnych od paragnejsów, w skład której wchodzą: kwarcyty grafitowe i kwarcyty, amfibolity i marmury. Skały te w nieznacznym tylko stopniu uległy metasomatycznej feldszpatyzacji, a w przypadku marmurów i skał z grafitem pozostały pod względem składu mineralnego całkowicie niezmienione w toku ewolucji metamorficznej łupków krystalicznych pasma Krowiarek.

Cristalline schists in the Krowiarki range of the Kłodzko Mts.

Abstract
The present paper gives the petrographic and chemical characteristics of the crystal line schists in the Krowiarki range belonging to the so called Stronie series. Petrographic investigations have shown that, in addition to regional metamorphism, the rocks in that range had also been subjected to selective metasomatic feldspathization. The successive phases of this process, first plagioclasic and subsequently microclinic in character, led to the formation of a rich and well differentiated assemblage of paragneissic rocks consisting of the porphyroblastic-, plagioclasic-, albitic-, plagioclase-microclinic and syenitoid varieties, also of omicroclinic quartzite gneisses. Three sets of rocks have been distinguished among the just mentioned varieties of paragneisses. The first consists of rocks that have been enriched only in plagioclase, the second shows a predominance of microcline, the third where the amount of plagioclase balances that of microcline. Plagioclase developed in the paragneisses mainly at the expense of micas, partly at that of quartz. It is not, however, excluded that some part of it derives from the original sedimentary material. Microcline, which owes its origin to feldspathization, develops at the expense of the older generation of plagioclase and by replacing quartz.
Besides the schistose-paragneissic assemblage the rock material from the Krowiarki range has been found to contain a group of rocks other than paragneisses. It consists of graphite quartzites and quartzites, amphibolites and marbles. Metasoimatic feldspathization has affected them but 'Slightly, while the mineral composition of marbles and graphite-bearing rocks has not been altered at all throughout the period of metamorphism.

Geologia Sudetica, 4: 115-220.

Fauna, stratygrafia i warunki sedymentacji górnego dewonu depresji Świebodzic

On the fauna, stratigraphy and conditions of sedimentation of the Upper Devonian in the Świebodzice depression (Middle Sudetes)

Tadeusz Gunia

Abstract
Data contained in this paper are the outcome of investigations continued for a number of years in the depression of Świebodzice. Palaeontological material and geological observations are presented. A new stratigraphic division is suggested and sedimentary conditions are interpreted. An attempt is also made to reconstruct the original limits of the sedimentary basin at that time. The Devonian de posits of the Świebodzice depression are compared with contemporaneous series in other areas.

Geologia Sudetica, 4: 221-298.

Charakterystyka sedymentologiczna najniższego kulmu niecki śródsudeckiej

Andrzej Karol Teisseyre

Abstract
W oparciu o ostatnie wyniki badań geofizycznych i geologiczno-wiertniczych oraz wykonane mapy i przekroje geologiczne dokonano kompleksowej analizy budowy geologicznej i strukturalnej obszaru przedsudeckiego. Wyróżniono: prekambryjski fundament krystaliczny oraz piętra strukturalne: kaledońskie, waryscyjskie, laramijskie i polaramijskie. Wykryto tzw. grzędę żarkowsko-rawicko-ostrzeszowską będącą równoleżnikowym elementem waryscyjskim oddziałującym na układ facji i rozwój strukturalny oraz rozmieszczenie złóż w permsko-mezozoicznym piętrze strukturalnym. Scharakteryzowano przebieg sedymentacji permsko-mezozoicznej, prawidłowości budowy struktur lokalnych, ich typy i rozwój w czasie oraz kolejne etapy przebudowy tektonicznej obszaru. Omówiono prawidłowości rozmieszczenia bituminów i innych surowców użytecznych oraz wskazano kierunki dalszych prac badawczych i poszukiwawczych. Praca zawiera charakterystykę sedymentologiczną najniższego kulmu lądowego w północnej części niecki śródsudeckiej, osiągającego 2100 m miąższości. Utwory kulmowe są wychylone z pierwotnie poziomego położenia i zapadają pod kątami 20-40° ku południowi. Osady kulmowe cechuje regularna cykliczność sedymentacji. Cyklotemy te są pod względem litologicznym podobne do typu piedmontowego cyklotemów pensylwańskich w południowych Appalachach. W kulmie cykliczność sedymentacji polega na naprzemianległości zlepieńców sedymentowanych „subaeralnie” na płaskiej śródgórskiej powierzchni aluwialnej oraz subszarogłazów i mułowców, tworzących się w jeziorzyskach lub w płytkich rozlewiskach prądującej wody.
Zlepieńce należące do petromiktycznych ortokonglomeratów osadzały się z silnie burzliwych prądów trakcyjnych, które przekroczyły drugi punkt krytyczny. Rzadziej występują zlepieńce o charakterze tilloidów, osadzone przez potoki błotne. Osady drobno ziarniste sklasyfikowano jako subszarogłazy oraz mułowce mikowo-chlorytowe. Osadzały się one głównie z prądów trakcyjnych działających w fazie transportu rytmicznego.
Osady kulmu są pod względem mineralogicznym mało dojrzałe, przy dobrej dojrzałości teksturalnej. Silne zagęszczenie szkieletu ziarnowego oraz obecność otoczaków z dołkami wciskowymi wskazują na znaczną kompakcję pod dużym nadkładem. Osady gruboklastyczne są często scementowane kalcytem, przy czym cementacja miała miejsce w późniejszych stadiach diagenezy, już po zagęszczeniu szkieletu ziarnowego. Cementacja spowodowana została ogrzaniem roztworu porowego wskutek pogrążenia się osadów w szybko zapadającym się basenie. Syderytowe spoiwo osadów jeziorzyskowych mogło tworzyć się wcześniej, w świeżo złożonym osadzie. Opisano zjawiska metasomatozy węglanowej, dającej w skrajnych przypadkach prawie czyste metasomatyty kalcytowe lub syderytowe.
Analiza wewnętrznej tekstury pozwoliła wyróżnić 4 typy zlepieńców, ze względu na ułożenie otoczaków płaskich: bezładny, dachówkowy, pseudodachówkowy i rombowy. Opisano rozmycia, a ze struktur postdepozycyjnych - pogrązy i wyciśnięcia. Ze struktur organicznych najpospolitsze są gleby stigmariowe, spotyka się też ślady pełzania organizmów mułożernych.
Analiza kierunków transportu i pochodzenia materiału detrytycznego wskazuje, że kulmowy basen sedymentacyjny zasilany był jednocześnie co najmniej z trzech otaczających go i silnie erodowanych obszarów: z północy i północnego-zachodu z łańcucha prakaczawskiego, ze wschodu i południowego-wschodu z bloku prasowiogórskiego oraz z południa i południowe go-zachodu z masywu południowego. W związku z po wyższym wyróżniono trzy prowincje odpowiadające osadom „czystym", czyli pochodzącym z jednego z wyżej wymienionych obszarów źródłowych, oraz prowincję złożoną, charakteryzującą się pomieszanym materiałem różnego pochodzenia. W pierwszym etapie rozwoju basenu obserwuje się dość ostro i wyraźnie odgraniczone prowincje, a w miarę jak basen rozwijał się, coraz bardziej przeważają osady prowincji złożonej. Kulmowe osady niecki śródsudeckiej tworzyły się w basenie łączącym się prawdopodobnie ku wschodowi, ponad zapadniętymi obszarami, z innymi zbiornikami dolnokarbońskimi. Kulm w niecce śródsudeckiej jest wycinkiem pierwotnie znacznie bardziej rozległej pokrywy osadów, przykrywającej niegdyś depresję Świebodzic, północną część kry sowiogórskiej, a także jej południowo-zachodnie obrzeżenie. Starsze osady kulmowe niecki śródsudeckiej tworzyły się w warunkach lądowych, w szybko osiadającym śródgórskim basenie. We wschodnich częściach tego basenu odbywała się współcześnie sedymentacja detrytyczna w środowisku morskim (struktura bardzka i rów wschodniosudecki).
Kulm niecki śródsudeckiej może być uważany za molasę łańcuchów młodokaledońskich, odmłodzonych i silnie przebudowywanych przez schyłkowe ruchy orogenezy bretońskiej. Ruchy te rozczłonkowały łańcuch młodokaledoński na obszary wypiętrzane, prze dzielone osiadającymi basenami. Czerwone zabarwienie osadów kulmowych jest cechą wtórną, związaną z doprowadzeniem hematytu, szczególnie wzdłuż dyslokacji.

The Lower Carboniferous of the Intrasudetic Basin. Sedimentary petrology and basin analysis

Abstract
This paper deals with the oldest Kulm sediments of the Intrasudetic Basin, South -Western Poland. A cyclic sedimentation is the most characteristic feature of the deposits in question. The Kulm cyclothems resemble especially some of the Pennsylvanian cyclothems in southern Appalachians. The Kulm sedimentary basin trending E-W was surrounded by rising ranges and massifs. The northern border of the basin is evidently tectonic in character. It ran along the faults, which were active during the sedimentation. The fault scarps were accompanied by a relatively narrow zone of the fanglomerate. In other parts of the basin the petromict orthoconglomerates and subgraywackes and siltstones have been deposited. The sedimentary processes were accompanied by the volcanic activity. Three major ranges or massifs supplied the detrital material to the basin. The uplift and erosion history of these areas may be read from an analysis of the sedimentary petrologic provinces as combination with the paleocurrent studies. The Kulm sediments may be regarded as a molasse of the Caledonian ranges, rejuvenated owing to a strong tectonic activity of the Bretonian orogenesis. On the other hand, the Kulm resembles in some degree the Rift-valley or Graben deposits or the Red-Bed association.

Geologia Sudetica, 4: 299-408.

Wulkanity permskie Gór Suchych w niecce śródsudeckiej

Antoni Nowakowski

Abstract
Opracowano petrograficznie i chemicznie wulkanity środkowego czerwonego spągowca, występujące w paśmie Gór Suchych na południe od Wałbrzycha. Wśród tych skał znanych w literaturze geologicznej pod nazwami melafirów, ortofirów, porfirytów i porfirów wyróżniono trachybazalty, latyty, ryolity oraz tufogeniczne skały ryolitowe, reprezentowane przez tufy i ignimbryty. Erupcje lawowe dostarczyły w trzech kolejnych cyklach wulkanicznych dwie zasadnicze odmiany skalne: trachybazalty oraz ryolity lub tufy ryolitowe o podobnym charakterze petrochemicznym. Wylewom trachybazaltów towarzyszyły w drugim cyklu wulkanicznym potężne fuzje magm latytowych. Plagioklazy wulkanitów charakteryzują się pośrednią optyką między wysoko- i niskotemperaturową. Podobne własności optyczne wykazują skalenie alkaliczne z wyjątkiem anortoklazów z latytów, którym właściwa jest optyka wysokotemperaturowa. Trachybazalty i latyty uległy silnym przemianom autohydrotermalnym, polegającym na albityzacji za sadowych plagioklazów oraz chlorytyzacji i riebeckityzacji piroksenów i oliwinów. Wtórne ambity odznaczają się specyficznymi własnościami optycznymi, a mianowicie ujemnym a rzadziej słabo dodatnim znakiem optycznym oraz pośrednią optyką między wysoko- i niskotemperaturową z przejściem do niska temperaturowej. Trachybazalty Gór Suchych wykazują wiele analogii petrochemicznych z permskimi melafirami i diabazami regionu krakowskiego oraz z toleitami obszaru Saar-Nahe. W pracy zacytowano z publikacji 52 analizy chemiczne wulkanitów Gór Suchych, uzupełniając je nowymi 11 analizami chemicznymi oraz 53 analizami planimetrycznymi.

Permian volcanites of the Suche Mts. in the Intrasudetic Basin

Abstract
A petrographic and chemical description is given of the-Middle Rotliegendes volcanites encountered in the Suche Mts. range, south of the town of Wałbrzych (Central Sudetes). Among these rocks, in the geological literature known under the name of melaphyres, orthophyres, porphyrites and porphyries, the writer has differentiated trachybasalts, latites, rhyolites and pyroclastic rhyolitic rocks represented by tuffs and ignimforites. In the course of three successive volcanic cycles the lava eruptions have supplied two basic rock varieties, i. e. the trachybasalts and the rhyolites or rhyolitic tuffs. During the second volcanic cycle the eruptions of trachybasalts were attended by powerful effusions of latite magmas.
Plagioclases of the volcanic rocks are characterized by transitional optics, between high- and low-temperature. Similar optical properties are displayed by alkali feldspars, the anorthoclase latites excepted, since these commonly display high-temperature optics.
The trachybasalts and latites have yielded to strong autohydrothermal transformations consisting in the albitization of basic plagioclases and the chloritization and riebeckitization of pyroxenes and olivines. Secondary albites stand out by special optical properties, namely a negative and a rather rare poorly positive optic sign, and transitional optics between high- and low-temperature, grading into low temperature optics. Trachybasalts from the Suche Mts. have many petrochemical analogies in common with the Permian melaphyres and diabases of the Cracow region, also with the tholeiites of the Saar Nahe area.
In the present paper reference is made to 52 chemical analyses of volcanites from the Suche Mts., supplemented by 11 chemical analyses and 53 planimetric analyses made by the writer himself.

Geologia Sudetica, 4: 409-462.

Sedymentacja górnych piaskowców ciosowych niecki śródsudeckiej (górna kreda)

Tomasz Jerzykiewicz

Abstract
Na wstępie przedstawiono rozwój poglądów na stratygrafię i genezę omawianych w pracy najmłodszych osadów górnej kredy w niecce śródsudeckiej. Następnie zostały podane wyniki obserwacji terenowych nad strukturami sedymentacyjnymi występującymi w górnych piaskowcach ciosowych oraz wyniki badań laboratoryjnych, które miały na celu określenie ich składu granulometrycznego, obtoczenia i sferyczności ziarn oraz składu mineralnego frakcji lekkiej i ciężkiej. Na podstawie wyżej wymienionych badań wydzielono w obszarze niecki śródsudeckiej dwie prowincje sedymentacyjne o różnych obszarach alimentacyjnych. Prowincja północno-zachodnia obejmuje górne piaskowce ciosowe okolic Krzeszowa, które powstały pod wpływem prądów skierowanych od północnego zachodu, czyli od hipotetycznej wyspy zachodniosudeckiej (masyw karkonosko-łużycki), osady prowincji południowo-wschodniej, która obejmuje obszar występowania górnych piaskowców ciosowych „Skalnego Miasta” i Gór Stołowych, powstały dzięki prądom skierowanym od hipotetycznej wyspy wschodniosudeckiej (kra sowiogórska).
W wydzielonych prowincjach sedymentacyjnych panowały podobne warunki hydrodynamiczne, a opisane piaskowce powstały przede wszystkim z redepozycji starszych skał osadowych. Ilość dostarczanego przez prąd materiału detrytycznego i związane z tym osiadanie dna zbiornika sedymentacyjnego oraz tzw. „stosunek głębokościowy” zmieniały się. W związku z tym w serii górnych piaskowców ciosowych niecki śródsudeckiej obserwuje się skośnie warstwowane ławice o bardzo różnych rozmiarach. Skośnie warstwowane ławice wielkiej skali (osiągające kilkunastometrowe miąższości) powstały prawdopodobnie w warunkach wzmożonej subsydencji jako tarasy akumulacyjne w strefie przybrzeżnej. W okresie powstawania skośnie warstwowanych ławic mniejszych miąższości osiadanie dna zbiornika sedymentacyjnego było znacznie mniejsze i okresowo mogła się ustalać równowaga charakterystyczna dla fazy transportu rytmicznego. Wstępne obserwacje, które przeprowadzono również nad osadami środkowego turonu niecki śródsudeckiej, pozwalają przypuszczać, że sytuacja paleogeograficzna w tym okresie była podobna. Różnica w porównaniu z górnymi piaskowcami ciosowy mi polega głównie na mniejszej dojrzałości teksturalnej i mineralogicznej osadów środkowoturońskich. Ich skład mineralny wskazuje na większą abrazję brzegów zbudowanych ze skał krystalicznych. Zjawiska zazębiania się piaskowców środkowego turonu z marglami i występowanie skał o charakterze pośrednim można wytłumaczyć zmianami w rozkładzie prądów dennych, wywołanymi urozmaiconą morfologią dna zbiornika sedymentacyjnego i zmieniającym się rozmieszczeniem przybrzeżnych wysp.
Wzmożona subsydencja towarzysząca sedymentacji osadów środkowoturońskich i górnych piaskowców ciosowych była prawdopodobnie związana z subhercyńską fazą ruchów górotwórczych. Ponieważ miąższość osadów środkowego i górnego(?) turonu prowincji południowo-wschodniej jest dwukrotnie większa niż prowincji północno-zachodnie j, można przy puszczać, że dźwiganie się brzegu północno-wschodniego było szybsze. Szczególnie wyraźna różnica pod tym względem zaznacza się w wydzielonych prowincjach wśród osadów środkowoturońskich. Można przypuszczać, że w tym okresie kra sowiogórska ulegała szczególnie intensywnemu wypiętrzaniu.
Na podstawie statystycznych danych o orientacji ciosu prostopadłego można wnioskować o tektonicznym nachyleniu powierzchni ławic i w ten sposób określić w przybliżeniu pierwotną orientację warstw skośnych. Metoda ta ma szczególne znaczenie dla określenia pierwotnego nachylenia warstw skośnych, gdy płaszczyzny uławicenia nie są odsłonięte; takie przypadki obserwuje się w Górach Stołowych najczęściej. Pomiary tektonicznego nachylenia po wierzchni ławic skłoniły autora do krytycznej oceny niektórych znanych z literatury poglądów na tektonikę przebadanego obszaru. Zdaniem autora, poglądy o fałdowej budowie Gór Stołowych nie są słuszne i w związku z tym piaskowce budujące w Górach Stołowych główny grzbiet są jednowiekowe z piaskami Szczelińca. Bezpodstawne okazało się również twierdzenie, że oś synkliny utworzonej przez osady kredy w niecce śródsudeckiej jest jednocześnie osią basenu sedymentacyjnego. W osadach środkowego i górnego(?) turonu nie obserwuje się wpływu bliskiego brzegu na południowym zachodzie. Można przypuszczać, że Góry Bystrzyckie i Orlickie były w tym czasie zalane przez morze i śródsudecki zbiornik sedymentacyjny łączył się z zalewem północno czeskim.

Sedimentation of the Youngest Sandstones of the Intrasudetic Cretaceous Basin

Abstract
An account is presented of the evolution of opinions concerning the stratigraphy and origin of the youngest Upper Cretaceous deposits of the Intrasudetic basin. The writer's sedimentological observations of the youngest sandstones of Intrasudetic basin have enabled him to make a basin analysis and to determine their original sedimentary environment. Two sedimentary provinces have been differentiated on the direction of foresets, the grain-size, roundness and sphericity of the deposits and their mineral composition (heavy and light fraction). The north-western province embraces the youngest sand stones of the Intrasudetic basin of the Krzeszow region whose formation was affected by the currents flowing from the direction of the West-Sudetic island (the Karkonosze-Łużyce Massif), while these of the Góry Stołowe and the „Rock City” were formed in the sedimentary basin owing to the action of the cur rents flowing from the direction of the East-Sudetic island (Massif of the Sowie Góry). Similar hydrodynamic conditions existed in the two distinguished provinces and the sandstones here described were formed mostly in result of redeposition of older sedimentary rocks. The quantity of the material sup plied by the currents and the subsidence of the basin connected with that, also the so called „depth-ratio” Jopling varied greatly. The presence of cross-bedded units of variable size in the Upper Quader sandstones of the Intrasudetic basin is connected with the above phenomena. Large-scale cross-bedded units several dozen meters thick were formed as accumulation terraces in littoral zone under conditions of intense subsidence.
During the formation of cross-bedded units of smaller thickness the subsidence of the Intrasudetic Cretaceous basin was less intense and an equilibrium characteristic for the rhythmic transport phase could have been established from time to time. Preliminary observations of the Middle Turonian clastic deposits of the Intrasudetic basin suggest that the palaeogeographical situation of that period was similar. When compared to the youngest sandstones of the Intrasudetic basin, the Middle Turonian ones exhibit smaller textural and mineralogical maturity. The mineral composition of the latter points to more intensive abrasion of sea shores built of cristalline rocks. Interfingering of Middle Turonian sandstones with marls and the occurrence of intermediate rocks can be explained by changes of the distribution of bottom currents caused by diversified sea bottom morphology, and, perhaps, by the location of the off shore islands. The increaser subsidence that has ac companied the sedimentation was probably connected with the subhercynian phase. The approximate determination of primary orientation of foresets can be established on the basis of tectonic tilt of beds obtained from the statistical data of orientation of vertical joints. This method is particularly helpful in determination of original orientation of foresets when the large-scale cross-bedded units are incompletely exposed. Such cases are most common in the Góry Stołowe. Measurements of tectonic tilt of units justify the writer's attempt at a critical review of some of the current views concerning the structural development of the area under consideration. According to the present writer, views postulating folded structure of the Góry Stołowe are incorrect and, therefore the age of the sandstones forming the main range of these mountains is the same as that of the Szczeliniec sandstones.
Obviously, there is no reliable evidence to confirm the opinion that the axis of the syncline, built up in the Intrasudetic basin by Cretaceuos deposits is coextensive with the axis of the sedimentary basin. In the Middle and Upper (?) Turonian sediments, we do not observe any influence of a near shore in the south-east. It is reasonable suppose that the Góry Bystrzyckie and Orlickie were then a sea-invaded area and that the Intrasudetic sedimentary basin was connected with the Northern Bohemian sea.

Geologia Sudetica, 4: 465-478.

Uwagi o orientacji i genezie ciosu w skałach kredowych niecki śródsudeckiej

Tomasz Jerzykiewicz

Abstract
Przedstawiono wyniki pomiarów orientacji po wierzchni ciosowych w górnych piaskowcach ciosowych Gór Stołowych i okolic Krzeszowa oraz w podścielających je skałach wapnistych. Orientacja ciosu została pokazana za pomocą róż biegu płaszczyzn ciosowych oraz w projekcjach stereograficznych Schmidta. Przeprowadzone pomiary pozwoliły na wydzielenie wśród spękań ciosowych dwóch różnych genetycznie systemów: (a) spękań pierwotnych, które tworzą system regionalny o podobnej orientacji w całym zbadanym obszarze, i (b) spękań wtórnych, zależnych od lokalnych zjawisk tektonicznych. Autor zwraca uwagę, że poglądy na tektoniczną genezę spękań ciosowych prostopadłych do powierzchni ławic i wykazujących stałą orientację w całym obszarze niecki śródsudeckiej są trudne do udowodnienia. Zdaniem autora, przyjmowane dotychczas wyjaśnienia ich powstania wskutek tektoniki uskokowej, a tym bardziej fałdowej są trudne do uzasadnienia. Autor nie precyzuje genezy pierwotnego ciosu w omawianych skałach, uważa jednak, że jest on wcześniejszy od ruchów tek tonicznych, które spowodowały lokalne spaczenia pokrywy kredowej, i jest zdania, że dla ich wyjaśnienia należy szukać innych ogólnych, podobnie działających w całym obszarze przyczyn.

Remarks on the origin and orientation of joints in the Upper Cretaceous rocks of the Intrasudetic Basin

Abstract
Results are presented of measurements of joints in the Youngest Cretaceous sandstones and underlying marls of the Intrasudetic basin. The joint orientation was presented on Schmidt stereographic projections and on rose diagrams. Two genetically different joint systems have been differentiated: (a) primary joints, which form a regional system of similar orientation in the whole investigated area, and (b) secondary joints, the orientation of which and frequency of occurrence depends on local tectonic causes. In the author's opinion the views concerning tectonic origin of joints perpendicular to the true bedding and showing constant orientation in the whole area of the Intrasudetic basin are difficult to elucidate. The attempts to explain it by fault- or fold tectonics are difficult to accept. No explanation of the primary joint is presented but, in the author's opinion, it is older than the tectonic movements that have caused the deformation of the Cretaceous cover in the Intrasudetic basin. Other cause should be looked for to elucidate this problem.

Geologia Sudetica, 4: 481-555.

Budowa geologiczna wschodniej części okrywy granitu Karkonoszy w okolicach Miedzianki (Sudety Zachodnie)

Juliusz Henryk Teisseyre

Abstract
Jak wynika z systematycznych badań petrograficznych i tektonicznych, jednostki tektoniczne wyróżnione przez J. Oberca (1960b) i autora niniejszej pracy różnią się od siebie zespołem cech petrograficznych i strukturalnych. Seria jednostki Rudaw Janowickich - Śnieżki wykazuje znamiona wieloetapowych przemian, związanych z głównymi fazami ruchów tek tonicznych. Wyraźna zbieżność kierunków głównej lineacji w jednostce Rudaw Janowickich - Śnieżki z kierunkiem lineacji b1 siodła Bolków - Wojcieszów wskazuje, że lineacje te są być może równowiekowe; oznacza to, że główne fałdowanie jednostki Rudaw Janowickich - Śnieżki jest prawdopodobnie wieku kaledońskiego. Wstępne badania nad jednostką Leszczyńca wskazują na jej wyraźną odrębność zarówno litologiczną, jak i tektoniczną. Zieleńce i fyllity elementu Przybkowic wykazują duże podobieństwo do ordowickich członów jednostki Bolkowa. Badania strukturalne w jednostce Dobromierza wskazują na monoklinalny układ tworzących ją elementów fałdowych. Główny uskok śródsudecki jest prawdopodobnie strukturą poligeniczną, związaną w zasadzie z waryscyjską przebudową okrywy granitu. Dyslokacja ta została częściowo wykorzystana przez intruzję granitu Karkonoszy. Późniejsza przebudowa uskoku śródsudeckiego w czasie ruchów saksońskich jest dość prawdopodobna, chociaż nie jest dotychczas udokumentowana w sposób pewny.

Geological structure of the metamorphic mantle of the Karkonosze granite in Miedzianka Region (Western Sudetes)

Abstract
On the basis of field investigations, data from pits and trenches dug down to the very bedrock, and the study of metamorphic rocks in thin sections, the present writer has reached the following conclusions: The rock series of the Rudawy Janowickie - Śnieżka unit displays several stages of metamorphic transformation which may be correlated with the chief periods of tectonic activity within this region. It seems quite likely that the high folding of this unit is Caledonian in age.
Preliminary investigations of the Leszczyniec unit suggest its tectonic and lithological differences from the Rudawy Janowickie - Śnieżka unit.
In the writer's opinion the greenstones and phyllites of the so called „Przybkowice zone” (J. Oberc 1960b, 1961) are a distinct structural element and will be referred to as the „Przybkowice element". Its greenstones and phyllites are very like the Ordovician members of the rock series of the Bolków unit.