Geologia Sudetica, 9 (1): 7-98.

Łupki krystaliczne i leukogranity pasma Stara Kamienica - Świeradów-Zdrój

Kazimierz Kozłowski

Abstract
Podano charakterystykę petrograficzną i geologiczną łupków łyszczykowych, gnejsów, leptynitów, amfibolitów, hornfelsów, skarnów i leukogranitów pasma Stara Kamienica - Świeradów-Zdrój. Ogólnie scharakteryzowano skały rejonów: Raspenavy (CSRS),wzgórza Wyrwak koło Mirska, Złotnik, Jindrichovic (CSRS), Giebułtowa. Stwierdzono objawy działalności roztworów leukokratyzujących, które doprowadziły do utworzenia leukogranitów, gnejsów leukokratycznych, leptynitów leukokratycznych, częściowo leukokratyzując łupki łyszczykowe. Seria łupków krystalicznych pasma Stara Kamienica - Świeradów-Zdrój była pierwotnie zbudowana ze skał ilastych (łupki łyszczykowe), piaskowców (gnejsy sródłupkowe), margli (amfibolity i łupki amfibolowe), mułowców szarogłazowych lub tufów ryolitowych (leptynity). Uległa ona metamorfizmowi co najmniej w kwarcowo-albitowo-epidotowo-almandynowej subfacji facji zieleńcowej w temperaturach 500-550°. Ukierunkowanie nastąpiło w czasie młodokaledońskiej fazy orogenicznej. U schyłku tej fazy rozpoczęła się działalność roztworów leukokratyzujących i trwała nadal już po ustaleniu ruchów górotwórczych. Po leukokratyzacji nastąpiła regionalna albityzacja, a następnie zostały uruchomione roztwory boro-, fluoro- i potasonośne. W pracy podano 19 nowych analiz chemicznych łupków łyszczykowych, leptynitów, gnejsów, leukogranitów.

Crystalline schists and leucogranites of the Stara Kamienica - Świeradów-Zdrój Belt (Western Sudetes)

Abstract
Geological and petrographical characteristic is presented of the mica schists, gneisses, leptinites, amphibolites, hornfelses, skarns and leucogranites of the Stara Kamienica - Świeradów-Zdrój Belt. Rocks of the following areas are characterized in general way: Raspenava (CSRS), Wyrwak hill near Mirsk, Złotniki, Jindrichovice (CSRS), Giebułtów. Evidence of activity of leucocratising solutions were observed. They led to the formation of leucogranites, leucocratic gneisses, leucocratic leptinites, and partly leucocratized mica schists. The crystalline series of the Stara Kamienica - Świeradów-Zdrój Belt primarily consisted of argillaceous rocks (mica schists), sandstones (intra-schist gneisses), marls (amphibolites and amphibolitic schists), greywacke siltstones or rhyolitic tuffs (leptinites). It was subject to metamorphism at least in the quartz-albite-epidote-almandine subfacies of the greenstone facies in a temperature about 500-550°. This series was oriented during the Young Caledonian erogenic phase. At the decline of that phase the action of leucocratizing solutions started and it continued after the end of the tectonic movements. A regional albitization took place after leucocratization, which was followed by the action of boron -fluorine and potassium-bearing solutions. 19 new chemical analyses are cited of mica schists, leptinites, gneisses and leucogranites.

Geologia Sudetica, 9 (1): 101-123.

Tektonika jednostki Chełmca (północno-wschodnia część Gór Kaczawskich)

Bolesław Wajsprych

Abstract
Praca niniejsza opracowana została na podstawie szczegółowej analizy mezostruktur zaobserwowanych na obszarze jednostki Chełmca. Na podstawie mapy geologicznej i wyników analizy mezostruktur wywnioskowano, że jednostka Chełmca ma wyraźnie łuskowy styl budowy. Analiza mezostruktur pozwoliła wyjaśnić duży rozrzut kierunków poszczególnych struktur fałdowych. Zjawisko to spowodowane jest rolą, jaką spełniały diabazy w czasie głównego fałdowania. Szczególnie duża uwagi poświęcono interpretacji spękań. Wyraźna zgodność wyników otrzymanych z niezależnej analizy każdego z rodzajów mezostruktur, potwierdziła w dużej mierze prawidłowość zastosowanej w tej pracy metodyki analizy strukturalnej.
Na badanym obszarze stwierdzono obecność dużych, otwartych fałdów poprzecznych, będących efektem późniejszych ruchów fałdowych. Osie tych fałdów ułożone są w kierunku NNE - SSW. Porównanie tektoniki jednostki Chełmca z tektoniką obszarów przyległych (permo-mezozoik niecki Leszczyny) wskazuje, że poprzeczne fałdowanie nastąpiło przypuszczalnie w epoce kimeryjskiej. Jest to ostatni etap w rozwoju tektonicznym badanego obszaru, podczas którego naprężenia styczne wywołały deformacje o charakterze fałdowym. Deformacje późniejsze, jakkolwiek były to deformacje na dużą skalę, miały już tylko charakter tektoniki dysjunktywnej.
W końcowej części pracy scharakteryzowano ważniejsze deformacje nieciągłe.

Tectonics of the Chełmiec unit (north-western part of the Kaczawskie Mts.)

Abstract
The paper is based on a detailed analysis of the mesostructures observed within the Chelmiec unit. The data thus obtained have led the writer to conclude that the above unit displays a distinct scale style of structure. The strong axial dispersion of the major fold structures was due to the role played by diabases during the high folding. The interpretation of the joints has been discussed with special attention. The marked coincidence of the analytical results, obtained independently for each type of the mesostructures, confirms the correctness of the structural analysis method here used. The younger folding movements are responsible for the formation of transverse NNE - SSW structures. A comparison of the tectonics of the Chełmiec unit with those of the adjacent areas (the Permo-Mesozoic of the Leszczyna depression) reasonably suggests that the transverse folding movements had occurred during the Cimmerian tectonic epoch. A description of the major disjunctive deformations is given in the last chapters of the present paper.

Geologia Sudetica, 9 (1): 125-135.

Strukturalno-geologiczne warunki lokalizacji złóż żyłowych jednostki Chełmca

Bolesław Wajsprych

Abstract
Celem niniejszej pracy jest ustalenie związku pomiędzy lokalizacją złóż a tektoniką obszaru ich występowania. Stwierdzono, że złoża jednostki Chełmca posadowione są w obrębie tektonicznych zluźnień, w czołowych partiach łusek. Analizując warunki dynamiczno-strukturalne każdego z etapów rozwoju budowy geologicznej badanego obszaru stwierdzono, że strefy zluźnień tektonicznych, w których rozwinęła się mineralizacja złożowa, powstały w czasie poprzecznego fałdowania. Takie spostrzeżenie dało podstawę do rozważań nad zagadnieniem wieku i genezy złóż. Autor doszedł do wniosku, że złoża jednostki Chełmca powstały w okresie ruchów kimeryjskich i są złożami typowo hydrotermalnymi.
W końcowej części pracy przeprowadzono dyskusję na temat dotychczasowych poglądów dotyczących zagadnień wieku i genezy omawianych złóż.

The structural-geological conditions of the occurrence of vein ore deposits in the Chełmiec unit

Abstract
The main object of the present paper is to determine the interdependence of the occurrence sites of the vein deposits and the geological structure of their occurrence area. It has been ascertained that in the Chelmiec unit these deposits lie within tectonic loosenings of the cores of scales. An analysis of the dynamic and structural conditions of all the evolutionary stages in the geology of the region under consideration has shown that these shearing zones had formed in the course of transverse foldings. The above observations provided a reliable basis for discussing problems concerning the age and origin of the deposits. The writer's conclusion is that the formation of the ore deposits of the Chełmiec unit dates back to the Cimmerian movements and that they are typically hydrothermal in character. The current views on the problems of age and origin of the deposits here considered are being discussed in the last chapter of the present paper.

| Home Page | Archive | Volume content |

Geologia Sudetica, 9 (2): 5-135.

Sedymentologia i paleogeografia kulmu starszego w zachodniej części niecki śródsudeckiej

Andrzej Karol Teisseyre

Abstract
Kulm starszy zachodniej części niecki śródsudeckiej obejmuje trzy ogniwa litostratygraficzne (megacyklotemy), a mianowicie: kulm z Ciechanowie (górny turnej?, do 600 m), kulm ze Starych Bogaczowic (dolny wizen?, 1000-1500 m) i kulm z Lubomina (środkowy wizen, 800-1500 m). Ogniwa te dają się dobrze korelować z odpowiednimi wydzieleniami litostratygraficznymi wyróżnionymi w północnej części niecki przez H. Teisseyre'a (1949-1953). Stwarza to podstawy do uporządkowania i ujednolicenia terminologii litostratygraficznej kulmu tej jednostki geologicznej. W zachodniej części niecki kulm starszy budują głównie petromiktyczne brekcje i zlepieńce, a podrzędnie także subszarogłazy i arkozy oraz mikowo-chloirytowo-skaleniowo-ikwarcowe mułowce. Osady te odznaczają się niedojrzałością mineralogiczną oraz świeżością materiału detrytycznego przy słabo zaznaczających się przejawach wietrzenia chemicznego z okresu poprzedzającego cementację. Istnieją wszelkie przejścia od subszarogłazów do arkoz. Osady kulmowe tworzyły się na licznych stożkach napływowych łączących się w trzy pasy ba j ad otaczających basen sedymentacyjny i zasilanych równocześnie z północy, zachodu i południa, odpowiednio z łańcuchów prakaczawskiego, pra-Rudaw i z masywu południowego. Materiał skalny zachowany w żwirach poszczególnych stożków umożliwia dość dokładną rekonstrukcję budowy geologicznej i historii erozyjnej łańcuchów górskich flankujących niegdyś basen kulmowy. Dno basenu zajmowała centralna, zbieżna, drenująca sieć rzeczna odwadniająca basen ku morzu dinanckiemu. Osady dystrybutywnej i kontrybutywnej sieci rzecznej różnią się wieloma cechami, a charakterystyczne zespoły struktur sedymentacyjnych pozwalają na ogół na pewne odróżnianie aluwiów obu typów. Większość osadów kulmowych wykazuje cykliczny charakter sedymentacji, przy czym cyklotemy wyższego rzędu (megacyklotemy, cyklotemy duże) są niewątpliwie zasadniczo uwarunkowane tektonicznie. Cykle niższego rzędu mogą być częściowo uwarunkowane klimatycznie, a ponadto zaznacza się wśród nich cykliczność związana z mechanizmami autocyklicznymi. Kulm starszy stanowi dolną część miąższej (do 7000 m) gruboklastycznej grupy dinanckiej, wykazującej w niecce śródsudeckiej przeważnie molasowy charakter. Molasa ta rozwijała się współcześnie z silnymi ruchami pionowymi orogenezy późnobretońskiej i gromadziła się w śródgórskim basenie zapadliskowym ograniczonym długowiecznymi uskokami czynnymi prawdopodobnie przez cały czas osadzania się kulmu.

Sedimentology and palaeogeography of the Kulm alluvial fans in the western Intrasudetic Basin (Central Sudetes, SW Poland)

Abstract
The older Kulm of the western Intrasudetic Basin comprises three formations (megacyclothems), viz. the Ciechanowice Formation (? Upper Tournaisian, up to 600 m in thickness), the Bogaczowice Formation (? Lower Visean, 1.000--4.500 m), and the Lubomin Formation (Middle Visean, 800-1.500 m). These formations are stratigraphic and lithologic equivalents of those already recognized in and described from the northern Intrasudetic Basin by H. Teisiseyre (1949-1953). The direct correlation between the Kulm deposits flanking the Intrasudetic brachysyncline from the north and west can be accomplished in a broad lithostratigraphic sense and enables one to systematize and simplify the local lithostratigraphic terminology. In the western Intrasudetic Basin, the Kulm deposits are dominated by petromict breccia and conglomerate to which are associated in small but variable amounts subgraywacke, arkose, and mica-chlorite-feldspar-quartz siltstone. These are characteristically immature deposits and effects of chemical weathering from times before cementation are only hardly recognizable in them. All transitions have been found between subgraywacke and arkose. Generally the Kulm deposits were laid down on a dozen or so alluvial fans that grew centripetally into an intramontane valley. The alluvial fans were originally grouped in three bajadas or compound alluvial fans (sensu Blissenbach 1954) surrounding the valley from the north, west, and south-east. These compound fans were fed by three ancient mountain ranges, viz. the ancestral Kaczawa Range, the ancient Rudawy Janowickie Range, and the hypothetical Southern Massif. The geological and erosional history of these ranges (at the Kulm time) can be reconstructed on the basis of lithologic examination of the Kulm deposits themselves. During the lower Kulm time, the bottom or axial portion of the Kulm basin was occupied by a central, contributive river system draining the basin to the east towards the Dinantian sea of the Central-Eastern Sudetes. Deposits of the contributive- and distributive river systems are found to vary in many features as well as in the facies assemblages. Cyclic sedimentation is typical of the majority of the Kulm deposits and cycles of higher order (megacyclothems, major cyclothems) were certainly tectonically controlled. Amongst cycles of lower order, however, one may expect the occurrence of rhythmic units that might have been climatically controlled. Still other cycles (of lower order) are apparently due to the autocyclic mechanisms. The Kulm deposits considered constitute the lower or terrestrial portion of the Dinantian Group of the Central Sudetes. Within the Intrasudetic Basin, this group reaches a rather considerable thickness of at least 7.000 meters and is dominated by coarse-grained clastic deposits, mostly molasse-like in character. These deposits accumulated in a fault-bounded intramontane trough or valley, simultaneously with strong vertical tectonic movements of the Late Bretonian orogeny. The faults bordering the basin are believed to be at work during all the time of the Kulm sedimentation.