Geologia Sudetica, 12 (1): 7-70.

Litostratygrafia i rozwój strukturalny kompleksu kaczawskiego w jednostce Rzeszówka i w zachodniej części jednostki Jakuszowej

Adam Haydukiewicz

Abstract
Praca jest poświęcona zagadnieniom stratygrafii kompleksu kaczawskiego w obrębie jednostki Rzeszówka i zachodniego fragmentu jednostki Jakuszowej oraz tektoniki tych jednostek. Na podstawie wyników prac kartograficznych oraz badań biostratygraficznych została podjęta w niej próba ustalenia profilu litostratygraficznego tej części kompleksu kaczawskiego. Wyodrębniono w nim dziewięć jednostek litostratygraficznych, nazywanych zespołami skalnymi. W tektonicznym rozwoju kompleksu kaczawskiego wyróżnione zostały trzy fazy, w czasie których tworzyła się struktura skał. Tektonika płaszczowinowa Gór Kaczawskich jest najprawdopodobniej efektem fazy pierwszej. Osiągnięte wyniki pozwalają na nową interpretację tektoniki północnej części Gór Kaczawskich, w tym na wyróżnienie dwu jednostek typu płaszczowinowego - Rzeszówka i Jakuszowej, w miejsce dotychczasowej jednostki Rzeszówek-Jakuszowa.

Litostratigraphy and structural development of the Kaczawa complex in the Rzeszówek unit and western part of the Jakuszowa unit (the Góry Kaczawskie)

Abstract
This paper deals with the stratigraphic and tectonic problems of the Rzeszówek unit and part of the Jakuszowa unit, the units are built of rocks belonging to the Kaczawa complex. A tentative lithostratigraphic sequence of this part of the Kaczawa complex is presented. It is based upon the results of both the detailed mapping and biostratigraphic investigations. Nine informal lithostratigraphic units are distinguished and referred to as rock assemblages. Three phases of tectonic development of the Kaczawa complex have been recognized. The Kaczawa complex rocks fabric was successively formed during these phases. Nappe tectonics of the Góry Kaczawskie was likely due to the first phase. The results obtained allow to present a new interpretation of the tectonics of the Góry Kaczawskie northern part.

Geologia Sudetica, 12 (1): 71-100

Budowa geologiczna rowu Wlenia

Jadwiga Gorczyca-Skała

Abstract
W oparciu o szczegółowe zdjęcie geologiczne rowu Wlenia podano charakterystykę geologiczną zespołów skalnych budujących rów. Przedstawiono stratygrafię osadów górnokredowych oraz obserwacje dotyczące paleogeografii utworów permomezozoicznych.
Rów Wlenia opisano na tle budowy jednostek geologicznych regionu z zaznaczeniem wpływu, jaki na jego rozwój wywarła tektonika skał piętra metamorficznego. Utwory górnego piętra Gór Kaczawskich tworzą dwa podpiętra strukturalne rozdzielone hiatusem obejmującym całą jurę i dolną kredę. Wykazują one odrębny styl zaburzeń tektonicznych. Utwory górnego karbonu, permu i triasu wchodzące w skład starszego podpiętra występują jedynie w północno-zachodniej i środkowej części rowu Wlenia. Osady górnej kredy należące do podpiętra młodszego wypełniają rów w całości i nie przedłużają się bezpośrednio w obszar niecki północnosudeckiej.
Rów ograniczony jest uskokami i wydłużony w kierunku NW-SE. Uskoki poprzeczne o biegu NE-S W dzielą rów i jego ramy na poszczególne bloki. W skałach metamorficznych skrzydeł rowu i w skałach osadowych wypełniających rów wyróżniono trzy wyraźnie zaznaczające się systemy spękań: system spękań podłużnych, poprzecznych i skośnych.
W rozwoju tektonicznym rowu wyróżniono dwa etapy - pierwszy jest efektem tensji, której towarzyszą przemieszczenia grawitacyjne, a drugi kompresji. W obu tych etapach rozwój następował pod wpływem dyferencjalnych nacisków skierowanych NE-S W. Genezę rowu powiązano z ruchami, które mogły rozpocząć się już w najwyższej kredzie. Jednak decydującą rolę w jego ukształtowaniu odegrały ruchy trzeciorzędowe. Trudno je wiązać ze ściśle określonymi fazami górotwórczymi, ponieważ zachodziły one sukcesywnie w ciągu jednego, dość długotrwałego procesu geologicznego związanego z dźwiganiem się obszaru sudeckiego przy narastającej kompresji w kierunku NE-SW.

Geologia Sudetica, 12 (1): 103-120.

Meander degeneration in bed-load proximal streams: repeated chute cut-off due to bar-head gravel accretion - a hypothesis

Andrzej Karol Teisseyre

Abstract
In the upper Bóbr- and Strzegomka drainage basins (Middle Sudetes) recent streams flow mostly in meandering channels natural reaches of which provide conditions permitting the investigations into modern fluvial processes. All rivers studied are proximal, bed-load meandering streams somewhat entrenched (0.3-3.5 m) in deforested, loamy, valley floor alluvia. The slope of reaches investigated varies from 0.003 to 0.01. In flood, the streams were able to transport boulders, sand, silt, clay, large trees, and smaller plant fragments. Generally, any flood may develop supercritical flow over most of reaches studied. It has been found that typical of gentler-sloped valleys are well-developed meandering patterns, while in steep-sloped ones a more complicated (mixed) pattern usually exists including alternating meandering-, straight-, and braided reaches. It has been also found that old-stege meanders of the regular meandering patterns tend to grow in phase faster than in amplitude, which results in neck cut-off degeneration of meander loops. In contrast, in steep-sloped valleys meandering channels frequently degenerate through the process of repetitive chute cut-off. It seems that at least in the reaches studied the process of chute cut-off degeneration is governed by the rate and direction of overgrowth of bar head gravel. The process results in the deflection of thalweg towards a low, inner bank (and relatively fine-grained point bar sequences), where a new chute channel is being soon eroded by-passing the gravel jam. The process of chute cut-off degeneration may be very rapid compared with that leading to the formation of a new meander. Generally, the degeneration may be regarded as indicative of instability of meandering channels under conditions of coarse bed-load and high water- and sediment discharge. Pebble fabric as an additional method in studying the processes of bar head gravel accretion as well as fossil counterparts of cut-off channels are also briefly discussed.

Geologia Sudetica, 12 (1): 121-136.

Problem wieku i korelacja górnomioceńskich pokładów węgli brunatnych w Polsce zachodniej

Stanisław Dyjor & Anna Sadowska

Abstract
Praca przedstawia wyniki badań geologicznych i palinologicznych górnomioceńskich pokładów węgla brunatnego z terenu zachodniej Polski. Na obszarze tym wydzielono trzy prowincje paleogeograficzne, różniące się formą zalegania, rozprzestrzenieniem i wiekiem najmłodszych trzeciorzędowych pokładów węgla brunatnego: prowincję Niżu Środkowopolskiego, północno-zachodnią część zapadliska przedkarpackiego oraz przysudecką część wału metakarpackiego, określaną też jako obszar wododziałowy przedgórnomioceński.
Na terenie Niżu Środkowopolskiego górnomioceński pokład węgla brunatnego leży zawsze pod osadami serii poznańskiej. Na całym tym obszarze tworzył się on w jednym cyklu sedymentacyjnym, w okresie górnego tortonu. W północno-zachodniej części zapadliska przedkarpackiego oraz na terenie wododziału przed górnomioceńskiego węgle i iły zawęglone występują w obrębie serii poznańskiej. Ich wiek określono jako sarmat.
Wykonane badania palinologiczne wykazały istnienie dużych różnic facjalnych i regionalnych w spektrach sporowo-pyłkowych profili z pokładu węgla brunatnego, zalegającego w spągu serii poznańskiej, a także pozwoliły na uchwycenie istotnych różnic stratygraficznych między spektrami palinologicznymi osadów węgli i iłów węglistych miocenu środkowego (pokład łużycki), tortonu (pokład „Henryk") i sarmatu (pokład kędzierzyński).

Geologia Sudetica, 12 (1): 137-162.

Granitoidy masywu Kudowy-Olešnic

Andrzej Żelaźniewicz

Abstract
Podano krótką charakterystykę petrograficzną waryscyjskich granitoidów Kudowy-Oleśnic, przedstawiono kolejność krystalizacji budujących je minerałów oraz omówiono petrograficzne i teksturalne zróżnicowanie tych skał, przyjmując istnienie dwóch różnowiekowych odmian. Zjawiska kontaktowe polegają na słabo zaawansowanej granityzacji skał ościennych. Silniej przeobrażone są skały niewielkich ksenolitów. Liczne fragmenty dachu intruzji zawierają zarówno pre- jak i post-intruzywne struktury tektoniczne. Przemieszczające się masy plutoniczne ulegały protoklazie współczesnej z powstawaniem foliacji równoległej do struktur płynięcia. Powierzchnie foliacji skał masywu są zgodne z jego zarysami, lecz orientacja ich jest niezgodna w stosunku do foliacji skał metamorficznej osłony. Analiza struktur planarnych granitoidów oraz ich kontaktów pozwoliła na przedstawienie hipotezy co do sposobu intrudowania obu odmian granitoidów, kolejności wydarzeń w procesie formowania się masywu oraz jego wewnętrznej budowy. Konsolidacja skał masywu wyprzedziła ostatni etap deformacji regionalnych (powstanie fałdów załomowych) w NW części kopuły kłodzko-orlickiej.

Granitoids of the Kudowa-Olešnice massif (Sudetes)

Abstract
Brief petrographic description of the Kudowa- Oleśnice Hercynian granitoids is given. Strong autometamorfic transformations are a conspicuous feature. Crystallization sequence of their minerals as well as petrographic and textural diversity of these rocks are discussed. Two main Varieties differ in their time of emplacement. Wall rocks are only faintly granitized. Numerous roof pendants contain both pre- and postintrusive tectonic structures. Rising plutonic masses were subject to protoclasis contemporaneous with the production of foliation parallel to flow structures. Planes of this foliation agree with an outline of the massif but are discordant to the foliation surfaces of the country rocks. Having analyzed the planar and directional structures of the granitoids as well as their contact zones the author discusses the mode of emplacement of both distinguished varieties, successive stages in a development of the massif, and its internal architecture. Rocks of the massif were consolidated before the last stage of regional deformations (kinking) affecting the metamorphic rocks of N W part of the Kłodzko-Orlica dome.

Geologia Sudetica, 12 (2): 7-28.

Skały żyłowe kłodzko-złotostockiego masywu granitoidowego

Bogumił Wierzchołowski

Abstract
Podano petrograficzną charakterystykę pegmatytów, aplitów, żył kwarcowych, drobnoziarnistych odpowiedników granitoidów, diorytoidów i syenitoidów oraz lamprofiroidów stowarzyszonych z kłodzko-złotostockim masywem granitoidowym. Oprócz szczegółowych opisów mikroskopowych zamieszczono 26 analiz mikrometrycznych i 7 analiz chemicznych skał żyłowych. Wyprowadzone wnioski dotyczą genezy i późniejszych przeobrażeń skał żyłowych.

Dike rocks of the Kłodzko-Złoty Stok granitoid massif

Abstract
This paper presents petrographic characteristics of pegmatites, aplites, quartz veins, fine-grained counterparts of granitoids, dioritoids, syenitoids, and lamprophyroids accompanying the Kłodzko-Złoty Stok granitoid massif. Detailed microscopic descriptions as well as micrometric and chemical analyses are given. Origin and alternations of these dike rocks are discussed.

Geologia Sudetica, 12 (2): 29-48.

Uwagi o spękaniach w granitoidach masywu Kudowy-Olešnic

Andrzej Żelaźniewicz

Abstract
Szczegółowej analizie poddano 8 zespołów spękań przecinających waryscyjskie granitoidy masywu Kudowy-Olesnic. Zbadano tektoglify, sposób występowania spękań w granitoidach i statystyczną orientację tych spękań. Określono cechy poszczególnych zespołów oraz ich wzajemne stosunki geometryczne. Stwierdzono, że w krach (resztki dachu intruzji) skał metamorficznych zanotowane zostały takie spękania i fałdki załomowe jak w skałach formacji strońskiej otulających masyw. Porównując spękania masywu ze spękaniami osłony stwierdzono, że wykazują one identyczną orientację przestrzenną, choć różnią się gęstością, częstością i stałością występowania oraz przeciętną długością i odległością sąsiadujących diaklaz. Obserwacje powyższe w świetle wcześniejszych badań strukturalnych i petrotektonicznych pozwalają sądzić, że uformowanie się niewielkiego rozmiarami masywu Kudowy-Olesnic nastąpiło przed przedostatnią fazą regionalnych deformacji skał osłony oraz, że w czasie dwóch najmłodszych faz owych deformacji zarówno masyw, jak i osłona poddane tym samym naciskom tektonicznym wspólnie ulegały odkształceniom (spękaniom) w warunkach tych samych układów naprężeń.

Remarks on joints in granitoids of the Kudowa-Olešnice massif, Sudetes

Abstract
This paper deals with 8 joints sets cutting Hercynian granitoids of the Kudowa-Olesnice massif. Examined were tectoglyphs, statistical orientation of joint surfaces, and joint pattern. Individual joint sets were featured and their geometrical interrelationships described. Metamorphic rocks of the roof pendants and metamorphic rocks of the massif envelope recorded the same sets of joints and kink folds. Joints in the granitoids any joints in the country rocks display identical spatial orientation, though they differ in their density, frequency, persistence as well as average length and average spacing. These observations considered in the light of previous structural and petrotectonic investigations, allowed to conclude that the small, flat-lying body of the Kudowa-Olesnice granitoids had been formed before the two last deformational phases recognized in rocks enveloping the massif. Thus during the two youngest episodes of regional deformations, both the massif and its cover were affected by the same stresses and yielded in common through the development of similar brittle structures.

Geologia Sudetica, 12 (2): 49-78.

Zmienność złoża rud miedzi monokliny przedsudeckiej

Barbara Romanowska & Salski Wojciech

Abstract
W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badań zmienności parametrów złoża rud miedzi monokliny przed-sudeckiej. Geologiczna i statystyczna analiza obejmowała dwa rejony złożowe - bloki L i P, w których seria złożowa wykształcona jest w odmienny sposób. Materiał wyjściowy do powyższych badań stanowiły wyniki analiz próbek bruzdowych oraz rdzeni otworów odwiercanych w celu wyznaczenia stropu i spągu serii okruszcowanej. Uzyskane wyniki posłużyły do dokonania geologicznej i statystycznej analizy zmienności złoża.

The Variability of the copper-ore deposit in the Fore-sudetic Monocline

Abstract
This paper discusses the results of investigations on the variability of parameters characterizing the Foresudetic Monocline copper-ore deposit. Geological and statistical analyses refer to two selected regions, called block L and block P, and differing in the mode of development of the ledge series. Carefully examined were both groove-samples and drill-cores obtained from the drillings made in order to determine the top and the bottom of the ore-bearing series. These examinations resulted in the recognition of geological and statistical variability of the Foresudetic Monocline copper--ore deposit.

Geologia Sudetica, 12 (2): 79-90.

Pebble clusters as a directional structure in fluvial gravels: modern and ancient examples

Andrzej Karol Teisseyre

Abstract
Pebble clusters abound in both the Recent alluvial gravels and the Late Paleozoic fluvial conglomerates of the Intrasudetic Basin. In fact, pebble clusters are small-scale pebble jams forming characteristically in front of obstacles. Some may also contain sand shadows behind them. Generally, any object protruding above the surface of accumulation may act as such an obstacle. As a rule, the structures parallel mean (paleo) flows. C-fabric measurements of flat clasts grouped to form pebble clusters revealed rather a high dispersion in dip directions attributable to perturbations of flow passing round the obstacles. Field evidence indicates that the best paleocurrent data may be obtained measuring the orientation of flat obstacles only. In alluvial environment pebble clusters (as well as imbrication in general) require turbulent, rapid or nearly so flows and may be considered to be indicative of such (paleo) hydraulic conditions. The presence of pebble clusters in debris-flow deposits is also briefly discussed.

Geologia Sudetica, 12 (2): 93-112.

Współczesne procesy rzeczne w dorzeczu górnego Bobru i Strzegomki (Sudety Środkowe)

Andrzej Karol Teisseyre

Abstract
Górny Bóbr oraz Strzegomka wraz z ich głównymi dopływami mają charakter górskich, żwironośnych rzek meandrujących co najmniej od początku okresu historycznego (XII- XIVw.). Nowe meandry powstają w dolinach tych rzek także współcześnie, głównie kosztem odcinków prostych, które są najbardziej niestabilne.
Wzdłuż średniego biegu Lesku (prawoboczny dopływ Bobru) stwierdzono pojawienie się dobrze wykształconych meandrów powstających w ciągu ostatnich 50 lat w miejscu sztucznego, wadliwie uregulowanego koryta prostego. Zjawisko to, obserwowane także w innych badanych dolinach, wskazuje, że tak zwany „cykl meandrowy” może mieć istotnie miejsce, przynajmniej w quasi-naturalnym środowisku, częściowo kontrolowanym przez człowieka. Najlepszą miarą aktywności meandrów jest stosunek promienia zakola do szerokości koryta meandrującego (wskaźnik rm/wm). Stwierdzono, że koryta meandrujące osiągają największe wartości migracji bocznej, gdy stosunek ten zawarty jest w przedziale 2,5-5. Szybkość migracji bocznej badanych meandrów waha się w granicach 0,002-1,2 m/rok. Oprócz innych czynników szybkość migracji bocznej zależy w dużej mierze od szybkości zarastania łach meandrowych i naturalnych koryt przelewowych.
Najkorzystniejsza regulacja meandrujących rzek górskich polega na budowaniu progów, utrwalaniu istniejących, dojrzałych zakoli i zapewnieniu drożności łach meandrowych, a w szczególności znajdujących się na nich naturalnych koryt przelewowych.

Recent fluvial processes in drainage-basins of the upper Bóbr and Strzegomka Rivers in the Central Sudetes

Abstract
The upper Bóbr and Strzegomka Rivers and their main tributaries are proximal, bed-load meandering streams at least from the beginning of historic period. Today new meanders do originate in the valleys of the rivers considered, but especially at the expense of straight reaches, which are unstable. On the middle Lesk Creek (a tributary of the upper Bóbr), a new meandering reach has been growing (actual sinuosity of ca. 2) in place of an artificial straight channel of 1924. Perhaps the best measure of the activity of meander bends is the rm/wm ratio (rm = meander radius, Wm = width of a meandering channel, Hickin 1974). It has been found that the meandering channels studied are the most active if the ratio ranges from about 2.5 to 5. The rate of lateral migration of the meanders investigated varies from 0.002-1.2 m/yr. Among other factors, the rate is strongly controlled (and increased) by the rate of vegetation growth on point bars and within natural chute channels. Finally, inspection of natural- and artificial straight reaches teaches us also that something like „meander cycle” does exist, at least in a semi-natural man-controlled environment.

Geologia Sudetica, 12 (2): 113-132

Neogeńska i czwartorzędowa ewolucja rowu tektonicznego Roztoki-Mokrzeszowa

Stanisław Dyjor & Teresa Kuszell

Abstract
Na podstawie nowych materiałów wiertniczych oraz oznaczeń palinologicznych i petrograficznych wykonano badania rozwoju młodotrzeciorzędowego i czwartorzędowego rowu Roztoki-Mokrzeszowa. Wykazano zróżnicowanie ruchów obniżających poszczególne części rowu w miocenie, pliocenie i starszym czwartorzędzie. Wstępne fazy ruchów obniżających w rowie zaznaczyły się w miocenie dolnym i środkowym wzdłuż strefy uskoków Bagieniec-Paszowice. W miocenie górnym i w pliocenie intensywnemu obniżeniu uległ teren przy uskoku sudeckim brzeżnym oraz wzdłuż uskoku Dobromierz-Świdnica. Czwartorzędowy okres rozwoju rowu udokumentowano badaniami paleobotanicznymi nowego stanowiska torfów eemskich w rejonie Jaworzyny Śląskiej. Uzyskane wyniki wskazują, że ruchy obniżające zaznaczyły się głównie wzdłuż uskoku sudeckiego brzeżnego, w mniejszym stopniu wzdłuż wschodniego odcinka uskoku Bagieniec-Paszo wice. Główny etap czwartorzędowego zasypania rowu Roztoki-Mokrzeszowa wiązać należy z okresem zlodowacenia środkowopolskiego i z interglacjałem eemskim.

Development of the Roztoka-Mokrzeszów Graben in the Neogene and Quaternary

Abstract
New borings as well as palynologic and petrographic investigations into the Neogene- and Quaternary deposits of the Roztoka - Mokrzeszów Graben allowed the present writers to demonstrate the differential character of movements responsible for the subsidence of particular segments of the graben in the Miocene, Pliocene, and Early Quaternary. The movements started in the Lower- and Middle Miocene taking place along the fault zone of Bagieniec- Paszowice. During the Upper Miocene and Pliocene intensive subsidence affected those parts of the graben paralleling the Main Sudetic Fault and the Dobromierz-Świdnica Fault. The development of the graben in the Quaternary is well documented by a new paleontological site of the Eemian peats in the region of Jaworzyna Śląska. The results obtained seem to indicate that the subsidence took place mostly along the Main Sudetic Fault, and to a lesser degree also along the Bagieniec- Paszowice Fault. The main stage of accumulation in the Roztoka - Mokrzeszów Graben is attributable to the Middle-Polish Glaciation-Riss and the Eemian Interglacial.

Geologia Sudetica, 12 (2): 133-144.

Drobne struktury tektoniczne i następstwo deformacji w warstwach andelskohorskich (południowo-wschodnia część bloku przedsudeckiego)

Krzysztof Miszewski

Abstract
Prowadzone w warstwach andelskohorskich (dolny i środkowy wizen) badania tektoniczne w rejonie Pokrzywnej i Jarnołtówka (dolina Bystrego i Złotego Potoku) pozwoliły na rozpoznanie i opisanie trzech kolejnych generacji drobnych struktur tektonicznych oraz ustalenie następstwa ich deformacji.
Struktury pierwszej generacji (fałdy, powierzchnie struktury płaskiej i lineacja) są nieznanymi dotąd, najstarszymi elementami tektonicznymi w warstwach andelskohorskich. Osie fałdów pierwszej generacji mają kierunek NE-SW i WNW-ESE. Występujące we wszystkich odsłonięciach struktury drugiej generacji odpowiadają fałdom o kierunku osi ENE-WSW, które dotychczas były uważane za bretońskie.
Najsłabiej rozwinięta trzecia generacja drobnych struktur (mikrofałdy, powierzchnie struktury płaskiej i lineacja) przypuszczalnie nie ma większego znaczenia w rozwoju tektonicznym regionu. Przeguby mikrofałdów tworzą lineację o kierunku WSW-ENE.
Trzy generacje struktur tektonicznych powstały prawdopodobnie w efekcie waryscyjskich, pośrodkowowizeńskich deformacji.
Prześledzono i opisano rozwój najwyraźniej rozwiniętych powierzchni struktury płaskiej drugiej generacji od wczesnego stadium złupkowania krenulacyjnego do laminacji metamorficznej.

Small scale tectonic structures and sequence of deformations in the Andelska Hora Beds (south-eastern part of the Fore-sudetic Block)

Abstract
Three consecutive sets of small tectonic structures were recognized in the Andelska Hora Beds, in the Pokrzywna-Jarnołtówek region (Eastern Sudetes). They were transformed under the conditions of the low grade metamorphism. It was concluded that the three described sets of tectonic structures were due to Hercynian, post-Middle Visean consecutive deformational episodes.