Geologia Sudetica, 18 (1): 7-17

Mikroflora z drobnoziarnistych paragnejsów okolicy Jugowic (Góry Sowie - Sudety)

Tadeusz Gunia

Abstract
Praca jest kontynuacją badań mikropaleontologicznych, prowadzonych przez autora w Górach Sowich. Przedstawiono w niej wyniki odnoszące się do jednej z odmian litologicznych tzw. paragnejsów drobnoziarnistych okolicy Jugowic. W szlifach i preparatach mikropaleontologicznych stwierdzono obecność zespołu Acritarcha i innych form zbliżonych do ?Cyanophyta, znanych z górnego ryfeju ZSRR i innych obszarów.

Geologia Sudetica, 18 (1): 21-60

Osady denne Jeziora Turawskiego w świetle badań geologicznych

Andrzej Karol Teisseyre

Abstract
Jezioro Turawskie jest małym i płytkim jeziorem (objętość 104 mln m³, powierzchnia 20,7 km², maksymalna głębokość 11 m) utworzonym w dolnym biegu Małej Panwi przez sztuczne spiętrzenie jej wód w r. 1938. Badania geologiczno-środowiskowe prowadzone w ciągu ostatnich dwóch lat (1980-1982) przez autora pozwoliły na poznanie charakteru, przebiegu i skutków najważniejszych procesów działających w Jeziorze Turawskim. Praca niniejsza poświecona jest wyłącznie omówieniu procesów zamulania w ścisłym tego słowa znaczeniu. Tak pojęte zamulanie, czyli wypełnianie misy jeziornej mułem, ograniczone jest tylko do najgłębszej części jeziora, której powierzchnia nie przekracza 46% jego powierzchni całkowitej. Granica obszaru dna pokrytego mułem jest wyznaczona w przybliżeniu przez izobatę 5,5 m, wyznaczającą zarazem efektywną podstawę falowania. Brzegi jeziora oraz strefy ujść rzek Małej Panwi i Libawy stanowią strefy sedymentacji piasku, czyli strefy zapiaszczania.
Strefa zamulania jest traktowana w tej pracy jako dno jeziora. Gromadzi się tam czarny, bezstrukturowy muł sapropelowy, którego grubość po 43 latach depozycji dochodzi do l metra, a średnia miąższość wynosi 0,403 m. Muł sapropelowy jest bogaty w szczątki organiczne oraz bezpostaciowe substancje organiczne (ponad 10% wagowych węgla organicznego w suchym osadzie). Muł jest też bardzo porowaty, zawartość wody w stanie naturalnym wynosi ok. 80%, a średni ciężar objętościowy ?0 = 1190 kG/m³. Badania sedymentologiczne wykazały, że muł sapropelowy powstaje w wyniku dwóch różnych procesów akumulacji, a mianowicie powolnej sedymentacji z zawiesiny pelagicznej oraz depozycji z prądów zawiesinowych.
W wielu miejscach dna mułom sapropelowym towarzyszą ławice piasku, który jest także osadem prądów zawiesinowych. Mała Panew niesie obciążenie zawiesinowe o średniej koncentracji 134 mg/l. Umożliwia to obliczenie cząstkowego natężenia denudacji w zlewni Jeziora Turawskiego, czyli tej części całkowitego natężenia denudacji, która wynika z przepływu w rzece zawiesiny. Cząstkowe natężenie denudacji wynosi dla całej zlewni jeziora 0,015 106 mm/rok. Jeżeli jednak wyłączymy z obliczeń obszary zalesione i tereny zabudowane, co w obszarze nizinnym wydaje się usprawiedliwione, otrzymamy bardziej pewne natężenie denudacji. Natężenie to, odnoszące się wyłącznie do użytków rolnych, wynosi 0,033 559 mm/rok. Całkowitego natężenia denudacji nie można obliczyć, ponieważ przepływ obciążenia dennego Małej Panwi nie jest znany. Nie znamy także ani całkowitej wydajności osadu, ani wskaźnika dostawy osadu. Można natomiast obliczyć cząstkową wydajność osadu (parametr zdefiniowany w tekście). Dla całej zlewni wynosi ona ok. 29 T/km² rok, a w przeliczeniu tylko na powierzchnię użytków rolnych - 64 T/km² rok. Badania nad przepływem osadu w Małej Panwi są kontynuowane.

Bottom sediments of Jezioro Turawskie Lake: a geological study

Abstract
Jezioro Turawskie is a small, shallow, artificial lake (capacity 104 million m³ area 20.7 km², maximum depth 11 m) built in 1938 on the lower Mała Panew River (SW Poland, Opole province). The geological investigations carried out in the two-year period of 1980-82 have enabled the present writer to recognize main geological processes operating within the lake (fig. l). This article, however, deals only with deposition of mud within the lake i.e., the process of silting in the strict sense of the term. It has been found that the accumulation of mud is restricted to the deepest part of the lake's bottom, whose area does not exceed 46 percent of the total lake area. The mud-covered part of the lake's bottom is limited (on the average) by the isobath 5.5 m. Above the isobath intermediate and coast zones with sandy or gravelly beaches occur disrupted by two zones of water intake environment (mouths of the Mała Panew and the Libawa Rivers). All these zones are areas of deposition of sand i.e., the areas of sand-up.
In this paper the zone of silting is regarded as lake's bottom. This is the zone of accumulation of black structureless sapropelic mud. After 43 years of deposition the mud is up to a metre thick, but mean thickness over the bottom is only 0.403 m. The mud is rich in organic fragments as well as amorphous organic components. It contains over 10 percent by weight of organic carbon in a dry sediment and is highly porous (under natural conditions γ₀ = 1,190 kG m³. mean water content ca. 80 percent by weight).
Sedimentological investigations, seem to indicate that the mud is the product of two distinct depositional processes: a slow deposition from pelagic suspension and a rapid deposition from turbidity currents. At many places the muds are accompanied by beds of line- to coarse-urained sands. These are thought to have been deposited by turbidity currents, too.
The Mała Panew River carries suspended load at a mean concentration of 134 mg/1. This has enabled the present writer to calculate a partial rate of denudation for the Jezioro Turawskie Lake drainage basin (i.e., that portion of the gross rate of denudation which results from the discharge of suspended sediment). For the whole basin the partial rate of denudation is 0.015106 mm/yr. However, by eliminating the forested and urban areas, which in a lowland country seems to be justified, a more reliable partial rate of denudation may be obtained. The rate, which refers to the cropland and grassland exclusively (ca. 45°/0 of the basin), is 0.033559 mm/yr. The gross rate of denudation cannot be computed because the discharge of bed-material load in the Mała Panew River is still unknown. Neither sediment-production rate nor delivery ratio for the Jezioro Turawskie Lake drainage basin is known as yet. However, partial sediment-production rate (defined in the text) is thought to be of the order of 29 Tkm^-2 yr^-1 for the whole basin and 64Tkm^-2 yr^-1 for the cropland plus grassland exclusively.

Geologia Sudetica, 18 (1): 61-119

Petrogeneza wapieni wojcieszowskich

Stanisław Lorenc

Abstract
W pracy podjęto próbę wyjaśnienia petrogenezy krystalicznych wapieni kambru z Gór Kaczawskich (Sudety), znanych w literaturze geologicznej pod nazwą wapienie wojcieszowskie. Stwierdzono, że wapienie te wykazują istotną zmienność facjalną. Wydzielono osiem litotypów (A, B₁, B₂, C, Dl, D₂, D₃, E). Zróżnicowanie litologiczne wapieni wojcieszowskich odzwierciedla odmienność warunków sedymentacji. Litotypy A, Bl, B₂ i C tworzą kompleks (kompleks I) deponowany w płytkim i bardzo płytkim środowisku, osiągającym lokalnie i okresowo warunki strefy międzypływowej i ponadpływowej. Różnice litologiczne między składnikami tego kompleksu wynikają nie tylko z różnicy głębokości, lecz także ze zmieniającej się energii środowiska. Litotypy D₁, D₂ i D₃ (kompleks II) rozwijały się w warunkach głębszych. W procesie depozycji wapieni kompleksu I decydującą rolę odegrało chemiczne lub biochemiczne wytwarzanie węglanu wapnia, natomiast wapienie kompleksu II gromadziły się poprzez mechaniczną redepozycję materiału węglanowego „wyprodukowanego” w obszarze sedymentacji kompleksu I. Do takiego rozwoju sedymentacji wapieni wojcieszowskich przyczyniła się zróżnicowana morfologia dna basenu sedymentacyjnego. Została ona ukształtowana w wyniku podmorskiej działalności wulkanicznej. Wbrew dotychczasowym poglądom wykazano, że wapienie wojcieszowskie występują w obrębie wulkanicznej formacji zieleńcowej, tworząc w niej izolowane ciała o różnej wielkości. Spotykane w wapieniach przewarstwienia skał łupkowych zinterpretowano jako przeobrażone tufy (tufity) skał wulkanicznych.
Mimo silnego piętna wywartego przez przeobrażenia metamorficzne, dostrzec można w wapieniach wojcieszowskich relikty procesów diagenetycznych. W etapie penesyndepozycyjnym -następowała dolomityzacja (1), mikrytyzacja szczątków organicznych i wprowadzenie osadu wewnętrznego w „ptasie oczka". W etapie płytkiego pogrążenia rozwijały się: cementacja komponentów i „ptasich oczek", kalcyfikacja glonów, migracja krzemionki i węglanów (powstały czerty i konkrekcje wapienne), rozpuszczanie pod ciśnieniem i dolomityzacja (2). W etapie głębokiego pogrążenia następował dalszy rozwój stylolitów, rozwijała się dolomityzacja (3), powstawały autigeniczne skalenie i kwarc, lokalnie zaznaczyła się też dedolomityzacja.
Przeobrażenia metamorficzne zachodziły w niższym zakresie temperatur facji zieleńcowej typu Barrow. Należą do nich przede wszystkim: metamorficzna rekrystalizacja składników węglanowych, dyferencjacja metamorficzna prowadząca do wytworzenia laminacji metamorficznej, rozwój foliacji, pojawienie się nowych faz mineralnych (serycytu, chlorytu i grafitu), parakinematyczna kataklaza i postkinematyczna krystaloblasteza oraz dość intensywna sylifikacja.

Petrogenesis of the Wojcieszów crystalline limestones (Góry Kaczawskie, Sudetes Mts.)

Abstract
This paper attempts to explain petrogenesis of the Cambrian crystalline limestones of the Kaczawskie Mts. (Sudetes), which have been known as the Wojcieszów limestones in the regional literature. It has been recognized by the author that these limestones display considerable lithological variability, and this is thought to reflect variable conditions of their deposition and diagenesis. Seven main lithotypes were distinguished and grouped in two principal complexes. The limestone complex 1 (comprising lithotypes A, B₁, B₂, and C) is interpreted as deposited in shallow to very shallow marine environment, with local and (or) temporal development of intertidal/supratidal conditions. The limestone complex II (lithotypes D₁, D₂, and D₃), in turn, was deposited in deeper water. The major difference between the depositional processes that produced the two limestone complexes was the predominance- of chemical or biochemical precipitation during the deposition of complex I, and mechanical redeposition of this former sediment during the deposition of complex II. This differentiation of the limestone depositional settings was probably due to variable basin-floor topography, which is thought to have been the result of submarine volcanism. This suggestion is primarily based on the fact that the Wojcieszów limestones occur, as more or less isolated bodies of different size, within an extensive volcanic-rock (greenstone) series.

Geologia Sudetica, 18 (1): 123-194

Sedimentology and deformational history of unconsolidated Quaternary sediments of the Jaroszów Zone (Sudetic Foreland)

Krzysztof Brodzikowski & Antonius J. Van Loon

Abstract
In the Sudetic Foreland the Strzegom Hills contain an area of about 7 km²called Jaroszów Zone. This study deals with the sedimentology of the unconsolidated Quaternary of this zone, especially with the various deformations which can be found.
Since the lithofacies is of much importance, the Quaternary has been subdivided in lithostratigraphic units which have been established in such a way, that they also have a stratigraphic and sedimentological meaning. In this way five of so-called series have been distinguished, comprising eighteen units. Each of them have been grouped in one or more sedimentary environments. These environments have been grouped in systematic framework which also provides the names and characteristics of glacial facies, which are not present in the Jaroszów Zone.
It appears that the sediments have been deformed by many processes which can be roughly grouped into deformations due to direct movement of ice, and disturbances which have another origin. It is clear, however, that both types of deformational processes have interacted. Special attention has been paid to the stress systems involved and to the state of the sediments. It turns out that many- deformations are directly or indirectly the result of unstable systems with reversed density gradients. Although syn-, meta- and postsedimentary deformations are present in almost all sediments (which implies a continuous deformation), it is clear that the frequency of disturbance has varied considerably. Due to that two structural floors can be considered.
The large variety of structures has been analysed both in the practical and in a theoretical way. In practice it appears that the majority of the sedimentary deformations has been formed by more than one process. Nevertheless the large number of structures allows the presentation of characteristic forms in both photographs and figures. A theoretical approach is possible by determining the stress systems and the - movements which must have taken place in order to form the structures under consideration.
The paper not only provides new data of regional interest, but also it meant to give additional information about the sequences, processes and deformations in the glacial system sensu lato.

Sedymentologia i historia deformacyjna nieskonsolidowanych osadów czwartorzędu strefy Jaroszowa

Abstrakt

Opracowanie niniejsze dotyczy sedymentologii oraz genezy struktur deformacyjnych osadów czwartorzędowych strefy Jaroszowa. Osady te podzielono na piec serii, w obrębie których stwierdzono występowanie osiemnastu jednostek depozycyjnych. Jednostki lub ich zespoły zostały pogrupowane w środowiska. Środowiska te umieszczono w systematyce zawierającej nazwy i charakterystykę facji glacjalnych. Osady czwartorzędu strefy Jaroszowa są intensywnie zaburzone na skutek oddziaływania ściśle ze sobą powiązanych procesów. Stwierdzono, że znaczna część wiąże się wprost lub pośrednio ze zjawiskiem niestateczności pierwotnego układu sedymentacyjnego. Deformacje syn-, meta- i postsedymentacyjne obserwuje się tu we wszystkich prawie osadach. Ich intensywność jest wyraźnie zróżnicowana, mimo pozornie ciągłego przebiegu procesu deformacyjnego. Fakt ten stał się przyczyną wyróżnienia dwu pięter strukturalnych. Struktury zanurzeniowe były analizowane na podstawie szczegółowych badań terenowych. Przeprowadzono również teoretyczne analizy mechanizmu i przebiegu procesu odkształcenia. Artykuł przedstawia wiec nie tylko nowe informacje o zasięgu regionalnym, lecz także dostarcza danych na temat procesów akumulacyjnych i deformacyjnych, rozwijających się w obrębie systemu glacjalnego.

Geologia Sudetica, 18 (2): 7-43

Stanowisko utworów plioceńskich w Kotlinie Kłodzkiej

Alfred Jahn, Maria Łańcucka-Środoniowa & Anna Sadowska

Abstract
W znanej od blisko 100 lat żwirowni kłodzkiej, znajdującej się w leżącej pod miastem miejscowości Ustronie (w literaturze niemieckiej opisanej pod nazwą „Niderhalbendorf"), znaleziono pod grubą warstwą czwartorzędowych terasowych żwirów rzecznych ciemnoniebieskie, prawie czarne mułki i iły. Występujące w nich bardzo obficie sporomorfy i makro-szczątki roślinne wskazują na górnoplioceński wiek utworów. W wyniku analizy palinologicznej wyróżniono 111 taksonów, w tym 44 taksony trzeciorzędowe. W spektrach pyłkowych wysokie wartości osiągały drzewa szpilkowe, zwłaszcza Pinus, Picea i Tsuga, drzewa liściaste tzw. czwartorzędowe oraz rośliny zielne, z małą domieszką rodzajów ciepłolubnych. Odtworzono obraz kilku zbiorowisk roślinnych w Kotlinie Kłodzkiej - zbiornika wodnego, podmokłych lasów olchowych oraz mieszanych lasów, zajmujących suchsze, wyniesione stanowiska wokół kotliny, z charakterystycznie wysokim udziałem Aesculus. Makroflora z Kłodzka zawiera 98 taksonów, w tym 30 znanych dotychczas na terytorium Polski tylko z trzeciorzędu. Przeważają rośliny siedlisk podmokłych i otwartych zbiorników wodnych. Skład florystyczny oraz jednolity stopień fosylizacji świadczą o autochtonicznym pochodzeniu flory.
Stanowisko kłodzkie ma duże znaczenie dla określenia rzeźby Sudetów w trzeciorzędzie. Iły plioceńskie spoczywają niezgodnie na skaolinizowanych żwirach i piaskach, znanych pod nazwą białych żwirów, a szeroko występujących w Kotlinie Kłodzkiej i na przedpolu Sudetów. Biorąc pod uwagę stosunek żwirów do iłów, wiek żwirów można określić jako środkowo- lub dolnoplioceński. Strop iłów plioceńskich przypada prawie w poziomie dna Kotliny Kłodzkiej, a białe żwiry leżą znacznie poniżej dna. Ten stosunek pliocenu do rzeźby jest charakterystyczny dla tej kotliny, a może dla całych wschodnich Sudetów. W zachodnich Sudetach natomiast, np. w Kotlinie Jeleniogórskiej i w jej otoczeniu, kwarcowe gruzy i żwiry z gliną kaolinową, odpowiednik białych żwirów, występują 50-100 m powyżej den dolinnych. Fakty te wskazują na różnice rozwoju tektonicznego obu części Sudetów w młodszym trzeciorzędzie. W profilu pionowym iłów znaleziono ślady gwałtownych zmian, prowadzących nawet do wyschnięcia zbiornika. Można by je interpretować jako zmiany klimatyczne, a więc doszukiwać się w nich cech klimatu, które przez charakterystyczne wahnięcia zapowiadają następny okres geologiczny - plejstocen (eoplejstocen).

Geologia Sudetica, 18 (2): 47-57

Mikroskamieniałości z łupków kwarcytowych okolicy Goszowa w masywie Śnieżnika Kłodzkiego (Sudety Środkowe)

Tadeusz Gunia

Abstract
W pracy przedstawiono wyniki badań mikropaleontologicznych łupków kwarcytowych w jednym z wystąpień (Goszów) w metamorficznej serii strońskiej (masyw Śnieżnika Kłodzkiego). W preparatach i szlifach mikroskopowych stwierdzono Acritarcha oraz formy należące do grup fauny, których rozwój rozpoczął się w dolnym kambrze. Są to odlewy, ośrodki lub ich przekroje najbardziej zbliżone do kambryjskich otwornic (?) z rodzaju Obruchevella i Cavifera, bezzawiasowych ramienionogów mikroskopowej wielkości takich, jak Lingulella, Myotreta i Scaphelasma, fragmenty Hyolithes oraz problematyczne rureczkowate formy, w tym niektóre należące do Vermes. Na podstawie całego zespołu skamieniałości za najbardziej prawdopodobny uznano dolnokambryjski wiek zbadanych łupków kwarcytowych z Goszowa. Dotychczas zaliczano je do algonku. Problemem niewyjaśnionym i wymagającym dalszych badań jest pozycja stratygraficzna badanych łupków kwarcytowych w profilu stratygraficzno-litologicznym serii strońskiej oraz w strukturach tektonicznych. Uzupełniające badania petrologiczne, geochemiczne i mineralogiczne wskazują, że łupki kwarcytowe z Goszowa powstały ze skał przejściowych między protokwarcytami a subarkozami. Badania minerałów ciężkich wskazują na litoralne środowisko ich sedymentacji.

Geologia Sudetica, 18 (2): 61-78

Studium petrofizyczne Gór Kaczawskich (Sudety Zachodnie)

Andrzej Jaworski

Abstract
Podano charakterystykę gęstości, porowatości i własności magnetycznych głównych odmian petrograficznych skał budujących Góry Kaczawskie. Wykazano zróżnicowanie petrofizyczne utworów dolnego i górnego piętra tektonicznego tych gór, przeanalizowano planarny obraz zmian gęstości skał podczwartorzędowych i jego związek z wynikami badań grawimetrycznych. Opracowano petrofizyczną charakterystykę jednostek tektonicznych wyższego rzędu w obrębie Gór Kaczawskich oraz struktur sąsiednich, a także jedną z najprawdopodobniejszych, zdaniem autora, wersji pionowego rozkładu bloków fizycznych o zróżnicowanych gęstościach.

Regional petrophysical study of the Kaczawskie Mts. (Western Sudetes)

Abstract
Selected petrophysical characteristics (density, porosity, and magnetic properties) of the main rock varieties of the Kaczawskie Mts. are given and discussed. On this ground, the lower geological-structural stage of this unit of the Sudetes is distinguished from its upper stage. Planar picture of pre-Quaternary rock-density distribution is analysed and its relationship with gravimetric data discussed. Petrophysical characteristics of higher-order structural units are presented both for the Kaczawskie Mts. and the adjacent areas. A model of most probable vertical distribution of main physical blocks, as distinguished on the basis of different and variable rock-densities, is given for the entire region.

Geologia Sudetica, 18 (2): 79-105

Mineralizacja tytanomagnetytowa i ilmenitowo-hematytowa w rozwoju metamorficzno-strukturalnym kompleksu łupkowo-kwarcytowego południowej części masywu Strzelina

Krzysztof Dziemiańczuk & Barbara Wojnar

Abstract
W prezentowanej pracy przedstawiono nową koncepcję genezy mineralizacji kruszcowej w skałach metamorficznej osłony waryscyjskich granitoidów masywu Strzelina. Przeprowadzone badania wykazały, że kruszconośne łupki i kwarcyty przeszły wieloetapową ewolucję metamorficzno-tektoniczną. Początek dały im drobnoziarniste osady ilasto-piaszczysto-mułowcowe, wzbogacone w pewnych poziomach domieszkami wytrąconych z wody morskiej związków Fe, Ti i B. Zasadniczym przeobrażeniom osady te uległy w trakcie metamorfizmu regionalnego, synchronicznego z I fazą deformacji, przebiegającego w warunkach P-T określonych wystąpieniem paragenezy ortoklaz + syllimanit (izograda K-skaleń + Al₂SiO₅; Winkler 1970). W warunkach zbliżonych do początków anatektycznego upłynniania skał utworzyły się roztwory stałe tlenków Fe i Ti. Ich rozpad odzwierciedla okres zmian retrogresywnych po I fazie deformacji. Rekrystalizacja metamorficzna związana z dwoma kolejnymi etapami deformacji zaznaczyła się słabo i tylko lokalnie. Termiczny wpływ intruzji granitoidowej znalazł odbicie w chaotycznej rekrystalizacji wielu minerałów (syllimanit II, turmalin II, andaluzyt, mikropertyt ortoklazowy). Przejawił się także w formie dużych, regularnych kryształów tlenków Fe i Ti, powstałych w wyniku wewnętrznych przemieszczeń jonów tych metali, bez doprowadzenia materiału z zewnętrznego źródła - magmy granitoidowej.

Titanomagnetite and ilmenite-haematite mineralization related to metamorphic and structural development of a crystalline complex of schists and quartzites: southern part of the Strzelin Granitoid Massif (the Sudetes)

Abstrakt

A new concept of the ore-mineralisation origin in the metamorphic rocks enclosing Variscan granitoids of the Strzelin massif is presented. The authors investigations have shown a polyphase nature of the metamorphic and tectonic evolution of ore-bearing schists and quartzites. The rocks in question developed from fine-grained argilloarenaceous and silty sediments containing local concentrations of Fe-, Ti- and B-compounds which had previously precipitated from sea water. The sediments were regionally metamorphosed during the first phase of deformation (D₁), which took place in the P-T conditions characterized by the orthoclase+sillimanite paragenesis (K-feldspar + Al₂SiO₅ - isograde; Winkler 1970). The solid solutions of Fe- and Ti-oxides were then generated in the conditions close to anatectic liquefaction. The processes of these oxides decomposition must have corresponded to retrogressive changes which followed the D₁ phase. Metamorphic recrystallization of two successive deformational events (D₂ and D₃) has been only slightly and locally marked. Thermal influence of the granitoid intrusion on its metamorphic mantle was displayed in the recrystallization of randomly oriented minerals (sillimanite II, tourmaline, andalusite, orthoclase, microperthite) as well as in the growth of large, regular crystals of Fe- and Ti-oxides. The latter process resulted from an internal redistribution of the Fe- and Ti-ions, without any further material supply from the granitoid magma itself.

Geologia Sudetica, 18 (2): 109-130

Petrografia i geneza skał rodingitowych w serpentynitach ofiolitowego zespołu Ślęży

Alfred Majerowicz

Abstract
W pracy przedstawiono analizę petrologiczną enklawy rodingitowej znalezionej w małym łomie koło wsi Świątniki w zserpentynizowanych perydotytach masywu Gogołów-Jordanów. Perydotyty te stanowią dolny ultramaficzny człon ofiolitowego zespołu grupy górskiej Ślęży.
Skała zbudowana jest z grossularu, diallagu, szeridanitu i wezuwianu. Porównanie jej składu normatywnego oraz parametrów ACF z takimiż skałami opisanymi w literaturze wykazało jej podobieństwo do rodingitów z Pakistanu, Szkocji i Nowej Zelandii. Na podstawie cech strukturalnych oraz występowania geologicznego, autor uznał ją za zbudinowaną i zrodingityzowaną dajkę gabra Ślęży, stanowiącego wyższy maficzny człon zespołu ofiolitowego. Serpentynizacja ultramafitów i rodingityzacja enklaw mogła odbywać się równocześnie w niezbyt wysokiej temperaturze przy podchodzeniu zespołu w wyższe partie skorupy. Wapń potrzebny do rodingityzacji mógł pochodzić, zgodnie z poglądami wielu badaczy, z zserpentynizowanych perydotytów.
Zostały również krótko scharakteryzowane skały rodingitowe i skały do nich podobne, na które natrafiono w otworach wiertniczych.

Petrography and genesis of rodingites in serpentinites of the Ślęża ophiolitic group

Abstract
This paper contains the results of petrological study of the rodingite enclave discovered within serpentinized peridotites in a little quarry nearby Świątniki village. Peridotites of the Gogołów-Jordanów massif constitute the lower ultramafic unit of the Ślęża mountain ophiolitic complex.
Rodingite is composed of grossulare, diallage, sheridanite and vesuvianite. The comparison of its normative composition and ACF parameters with the data taken from literature, shows that the rock is similar to rodingites from Pakistane, Scotland and New Zealand.
On the basis of textural evidence and geological occurrence, the author recognized that the enclave of rodingite is a boudinaged dyke of Ślęża gabbro. The Ślęża gabbro forms upper mafic unit of the ophiolitic complex. During the emplacement of the complex rocks towards higher parts of a crust, serpentinization of ultramafics contemporaneously with rodingitization of enclave could take place in relatively low temperature. Calcium necessary for rodingitization could be derived from serpentinized periodites.
Rodingites and rodingite-like rocks from the boreholes have also been characterized briefly.

Geologia Sudetica, 18 (2): 133-163

Petrogeneza ksenolitów w granitoidach Strzelina

Marek Lorenc

Abstract
W pracy przedstawiono próbę wyjaśnienia genezy ksenolitów występujących w granitoidach masywu strzelińskiego. Wśród enklaw tych wydzielono cztery odmiany skał gnejsowych oraz skały amfibolowe. Na podstawie wyników analiz petrograficznych, chemicznych i mikroteksturalnych przedstawiono ścisły związek genetyczny ksenolitów gnejsowych ze skałami osłony granitoidów strzelińskich. Wnioski wypływające z przeprowadzonych badań wskazują jednoznacznie na magmowy charakter granitoidów zawierających ksenolity. Brak jakichkolwiek przeobrażeń kontaktowych przemawia ponadto za bardzo słabą aktywnością termiczną i chemiczną intrudującej magmy.

Petrogenesis of xenoliths in the Strzelin granitoids

Abstrakt

The paper attempts an interpretation of the genesis of xenoliths occurring in the granitoids of the Strzelin massif. They are represented by amphibole rocks and four types of gneisses. Based on the petrographical, chemical, and microtextural analyses a genetic connection of gneissic xenoliths with the rocks of the Strzelin granitoids metamorphic cover is shown. The investigations indicate magmatic nature of the granite containing xenoliths. Lack of any contact transformations confirms a weak thermal and chemical influence of the intruding magma.

Geologia Sudetica, 18 (2): 167-174

W sprawie rewizji pozycji stratygraficznej warstw z Chełmska Śląskiego (perm niecki śródsudeckiej)

Wojciech Śliwiński

Abstract
Warstwy z Chełmska Śl., którym przypisuje się wiek późnopermski, w świetle badań sedymentologicznych, petrograficznych i palinologicznych mają, jak się wydaje, ścisły związek z podścielającymi je poziomami fanglomeratów z Radkowa i Mieroszowa, uznawanymi za wczesnopermskie. Stąd nieuzasadnione jest umieszczanie granicy chronostratygraficznej między wczesnym i późnym permem u podstawy warstw z Chełmska Śl. Nie można jednak wykluczyć, z uwagi na specyfikę sedymentacji tych warstw, że procesy depozycyjne mogły się przedłużyć po późny perm.