Geologia Sudetica, 19 (1): 7-71

Procesy fluwialne i rozwój koryta górnego Bobru na odcinku badawczym w Błażkowej (1967-1982)

Andrzej Karol Teisseyre

Abstract
W pracy przedstawiono wyniki badań geologiczno-środowiskowych odcinka górnego Bobru w Błażkowej (Brama Lubawska, Sudety Środkowe) prowadzonych w ciągu 15 lat (1967-1982). Bóbr jest tu małą rzeką górską (Q ok. 1,1 m3/s) o dużym spadku (S ok. 0,011) i żwirowym dnie. Mimo znacznego spadku, w kotlinowatych rozszerzeniach „dolin występują dobrze rozwinięte równie zalewowe wyścielone warstwą glin aluwialnych i mad o grubości 0,5-3 m. Meandrujący przed regulacją bieg rzeki oraz powstanie w dolinach górskich mad stanowią najbardziej rzucające się w oczy efekty geomorfologiczne gospodarczej działalności człowieka (wylesienie, rolnictwo) w okresie historycznym obejmującym ostatnie 700 lat. W niniejszej pracy omówiono procesy prowadzące „do powstania nowego swobodnego koryta krętego w miejscu umocnionej trasy regulacyjnej. Badania tych procesów pozwalają na dokładniejsze poznanie genezy niektórych form oraz osadów rzecznych deponowanych w dolinach rzek górskich.
Stwierdzono, że na odcinku mostowym w Błażkowej nowe koryto naturalne rozwijało się w trzech fazach. W fazie pierwszej (1967-1977) w regulacyjnym korycie prostym doszło do zasadniczej i trwałej deformacji dna, polegającej na powstaniu w korycie układu symetrycznych w planie bystrzyków i przegłebień. Deformacja dna i związane z nią zakłócenia przepływu postępowały stopniowo w dół rzeki. W fazie drugiej (1977-1981) jeden z układów bystrzyk/przegłębienie przeobraził się nagle (powódź w sierpniu 1977) w inicjalny zakręt rzeki z asymetrycznym przegłębieniem korytowym i zaczątkiem łachy meandrowej. W styczniu 1982 r. zakręt ten został zasypany żwirem, koryto wyprostowało się w sposób naturalny, a w rozszerzonym odcinku koryta powstała łacha śródkorytowa, znamionująca lokalne przejście do roztopowego biegu rzeki (faza trzecia). Wspomniane zmiany biegu rzeki łączyły się z powodziami. Stwierdzono, że na górnym Bobrze powodzie letnie powodują najczęściej rozwój i wzrost meandrów oraz zwiększenie krętości rzeki, czyli progresywne zmiany w cyklu meandrowym. Z drugiej strony powodzie zimowe, a zwłaszcza powódź w styczniu 1982 r., prowadzą najczęściej do zmian wstecznych przez nadmierne rozszerzanie koryta i częściowe odcinanie łach meandrowych. Lokalnie powstają w ten sposób odcinki roztokowe lub meandrująco-roztokowe. Stwierdzono, że nadmierne rozszerzanie koryta przez powodzie zimowe -związane jest w dużym stopniu z termoerozją boczną.
W pracy omówiono najważniejsze wyniki badań hydrologicznych, geomorfologicznych i sedymentologicznych. Stwierdzono, że górny Bóbr jest rzeką o znacznej przewadze obciążenia zawiesinowego nad epizodycznie lub okresowo transportowanym obciążeniem dennym. Zmiana charakteru obciążenia rzeki z mieszanego na zawiesinowe dokonała się prawdopodobnie w okresie historycznym. Okresowe pomiary hydrologiczne wykazały, że najważniejszym zjawiskiem hydraulicznym kontrolującym rozwój koryta krętego jest odwrócenie hydrauliczne. Polega ono na przemieszczaniu się, w miarę wzrostu stanu i przepływu wody, stref największej prędkości i maksymalnego naprężenia ścinającego z bystrzyków (stany niskie i średnie) do przegłębień (duże wezbrania i powodzie). W wyniku tego zjawiska przesunięciu ulegają także strefy erozji i depozycji. W czasie przepływów niskich i średnich erozyjnie rozcinane są bystrzyki (erozja wsteczna i denna na bystrzykach), a depozycja ma miejsce w prze-głębieniach. Deniwelacje dna ulegają zmniejszeniu. W czasie dużych wezbrań i powodzi, przy ruchomym żwirowym dnie rzeki, depozycja zachodzi na bystrzykach (efekt ekspansji strumienia) i na łachach meandrowych (efekt dyfuzji obciążenia rzeki), a erozja w przegłębieniach. Zasadnicze zmiany w ukształtowaniu dna rzeki powodują wezbrania i powodzie wywołujące uruchomienie żwirowego dna koryta (stany i przepływy 3/4 pełnokorytowe lub wyższe). Powodują one zwiększenie deniwelacji między koronami bystrzyków a dnami przegłębień, przy czym zmiany te są na ogół względnie trwałe i po powodzi zanikają bardzo powoli.
W pracy omówiono przebieg wietrzenia i procesów stokowych zachodzących na erodowanych skarpach nadrzecznych oraz ich udział w procesie migracji bocznej koryta. Stwierdzono, że procesy te przebiegają z największą intensywnością w zimnej połowie roku, przy znacznym udziale lodu gruntowego i rzecznego. Wykazano, że najważniejszym procesem kontrolującym migrację koryta jest termoerozja boczna. Omówiono budowę litologiczną łach bocznych i meandrowych górnego Bobru. Wykazano, że łachy te składają się z dwóch członów: dolnego nazwanego platformą łachy i górnego określanego jako łacha ponadplatformowa. Stwierdzono, że żwirowa platforma łachy powstaje w wyniku przyrastania bocznego z obciążenia dennego rzeki, natomiast łacha ponadplatformowa zbudowana jest z mulastego piasku jako osadu obciążenia zawiesinowego, deponowanego w wyniku przyrastania pionowego przy udziale roślinności. Łachy rzek krętych o dużym spadku różnią się więc w sposób istotny od łach rzek nizinnych, różne są także fizyczne warunki ich powstawania.
Stwierdzono, że model meandrującej rzeki nizinnej nie opisuje wielu zjawisk występujących w krętych i meandrujących rzekach górskich. Przebieg procesów fluwialnych w rzekach górskich jest w dużym stopniu uzależniony od klimatycznego rytmu pór roku. W zimnej i ciepłej połowie roku występują klimatycznie uwarunkowane zjawiska dające przeciwstawne skutki geomorfologiczne. W rzekach górskich pory roku mogą wywołać efekty przypominające różny przebieg procesów fluwialnych w skrajnych warunkach klimatycznych czwartorzędu.

The River Bóbr in the Błażkowa study reach (Central Sudetes): A study in fluvial processes and fluvial sedimentology

Abstract
The paper deals with environmental studies of the upper River Bóbr at Błażkowa (Brama Lubawska Gap, Central Sudetes) carried out in a 15-year period of 1967-1982. The upper Bóbr is a small gravel-bed mountain river (Q ca. 1.1 m3/s). Despite of a steep slope (S ca. 0.011) basin-like portions of the flat-floored valleys reveal well developed flood plains with a cover of cohesive topstratum deposits 0.5-3 m thick. Prior to regulation the original channel pattern was meandering. Meandering channel pattern and the development of alluvial loams and muds are perhaps the most important modifications to the geographical environment of the valley floor occasioned by man in the historic period (last 700 years). The paper deals mostly with the development of a new natural channel at the expense of an artificial one. A field experiment carried out in a bridge study reach near Błażkowa enables the author to make some contributions to fluvial geomorphology and fluvial sedimentology.
It has been found that a new channel is evolving in three main stages. A first stage (1967-1977) was characterized by the development in a straight artificial channel (constant width) of riffles and pools symmetrical in plan. In floods the deformation of the originally even gravelly bed expanded progressively downchannel. The riffles composed of coarse gravel were relatively stable forms of configuration. In a second stage (1977 1981) one of the riffle/pool sequences was transformed to an incipient bend with an asymmetrical pool and two asymmetrical riffles. This sudden change in channel configuration completed in several days was a result of the high flood in August 1977. As a result of the January 1982 flood the bend has been plugged with gravel and the channel straightened naturally. In the wide portion of the channel a mid-channel bar has emerged thus indicating a local transition to braided pattern (a third stage). An inferred fourth stage in the channel modification will correspond to the development of a new bend on the opposite bank of the river.
Field observations seem to suggest that summer and winter floods may result in different modifications of a channel pattern and that fluvial processes may be seasonally controlled phenomena. Summer floods are generally higher and short-lived episodes (hours, days). Flood waves are sharp-crested and there is a general tendency to a suspended-load type of the river charge. Such floods lead to progressive changes in a meandering channel pattern. Winter floods, on the other hand, are lower, much more flat-crested, but may be relatively long-lasting phenomena (weeks). The load of the Sudetic rivers is not uncommonly mixed. Moreover, the gravelly river bed is much more easily set in motion (at half-bankfull discharges) than in summer (at 3/4 bankfull discharges or higher). Thus winter floods cause commonly retrogressive changes in a meandering channel pattern. This may be realized by chute cut-off (leading to the development of meandering-braided reaches) or by channel plugging and transition to braided pattern. It has been found that abnormal widening of a river channel in winter is, connected mostly with lateral thermal erosion.
Preliminary hydrologic investigations seem to indicate that the upper River Bóbr is a suspended-load stream. It changes to a mixed-load stream during catastrophic floods, particularly in winter. It is suggested that the essential change in load character of the river has been accomplished in the historic period.
Systematic measurements of flow velocity have demonstrated that the most important hydraulic phenomenon controlling the development of a sinuous channel is hydraulic reversal. It depends on a migration, with rising stage and discharge, of zones of maximum velocity and maximum bed shear stress from riffles (low and mean stages) to pools (freshets, floods). The migration results, in turn, in the displacement of zones of erosion and deposition. At low and mean discharges erosion takes place on riffles (backward and downward erosion on riffles), while deposition occurs in pools. The relief of a river bed becomes less pronounced. In floods and during high freshets, with live-bed conditions, deposition happens on riffles (the effect of flow expansion) and on bar platforms (the result of diffusion of stream's load), whereas erosion takes place in pools. The relief of a river bed becomes more pronounced. The most important modifications in the channel bed topography are connected with live-bed conditions (discharges 3/4 bankfull in summer or half-bankfull in winter or higher). The configuration of a gravelly channel bed achieved in floods or during high freshets is relatively stable and does not disappear during post-flood discharges.
Described in the paper are also processes of weathering and mass movements, which contribute to the lateral migration of a river bank. It has been found that the processes attain their maximum intensity in the cold half of a year. They are strongly influenced by both the soil and the river ice. The most important process controlling the lateral migration of a river bank is thermal erosion (with the exception of high summer floods).
Lithological investigations have demonstrated that lateral bars and point bars of the upper River Bóbr comprise two members: a lower member or bar platform and an upper member or supra-platform bar (cf. Bluck 1971). The gravelly bar platform originates as a result of lateral accretion and is composed of bed-material load. On the other hand, the supra-platform bar consists of muddy sand accumulated in the process of vertical accretion from the suspended-material load. Vertical accretion is strongly controlled by plants growing on the supra-platform bar. Thus point bars of gravel-bed mountain streams do differ substantially from their analogues deposited by sand-bed lowland rivers. The model of a lowland meandering river does not account for many processes and deposits known from gravel-bed mountain streams.
It has been also found that fluvial processes may be influenced to some degree by seasonal changes. In steep slope valleys the alternating cold and warm seasons may lead to opposite geomorphological effects reminding the modifications occasioned by the extreme climatic periods of the Quaternary.

Geologia Sudetica, 19 (1): 75-97

Enklawy homeogeniczne (autolity) jako wskaźnik magmowego pochodzenia granitoidów strzelińskich

Marek Lorenc

Abstract
W pracy przedstawiono zależności genetyczne między enklawami skał magmowych i otaczającym je granitem. Enklawy te, opisywane jako autolity, występują zarówno w przypowierzchniowych partiach granitu, jak i na większych głębokościach. Opierając się na wynikach analiz mikroskopowych wykazano także wyraźne pokrewieństwo autolitow oraz odpowiadających im skał tonalitowych i diorytowych nawierconych w głębszych partiach masywu. W odniesieniu do sytuacji geologicznej w masywie strzelińskim przedstawiono także różne interpretacje pochodzenia autolitów. Na podstawie zebranego materiału przyjęto możliwość udziału magmy zasadowej w mobilizacji intruzji strzelińskiej, przejawiającej charakter wieloetapowej intruzji mieszanej.

Endogenous inclusions (autoliths) as evidence of magmatic origin of the Strzelin granitoids

Abstract
The paper attempts to elucidate genetic relationships between enclaves of various igneous rocks and the host granitoid. These enclaves recognised as autoliths occur both in the top part and deeper levels of a granite body. Based on the results of microscopic analyses there is shown also a distinct relationship between autoliths and tonalites and diorites drilled in other parts of the massif. Various interpretations of the autolith's genesis in the Strzelin massif are discussed. On the basic of gathered data author accepted a possibility of share of a basic magma in mobilisation of the Strzelin intrusion character of which seems to be multi-stage and mixed-type.

Geologia Sudetica, 19 (1): 101-119

Uwagi o genezie syllimanitu z Gór Sowich

Andrzej Żelaźniewicz

Abstract
W trakcie progresywnego regionalnego metamorfizmu część metapelitowych gnejsów sowiogórskich znalazła się w warunkach charakterystycznych dla strefy syllimanitowej. Syllimanit w skałach tej strefy tylko w niewielkim stopniu powstawał przez przemiany polimorficzne związku Al₂SiO₅, głównie tworząc się poprzez rozkład biotytu. Rozpad biotytu był reakcją ciągłą, której przebieg zależał od P, T, aktywności H₂O oraz składu skały. Dokonywał się on albo bezpośrednio, dostarczając Sil + Q + K+ + H₂O + mnp,*** albo pośrednio z utworzeniem produktów przejściowych: chlorytu w gnejsach biotytowo-oligoklazowych i muskowitu w gnejsach dwuskaleniowych zawierających pierwotny skaleń potasowy i/lub pierwotny muskowit. Proces wzrostu syllimanitu drogą fibrolityzacji biotytu polegał na metasomatycznej wymianie jonów pomiędzy minerałami. Syllimanit i kwarc - główne produkty owej reakcji jonowej - tworzą charakterystyczne agregaty i przerosty, często widoczne megaskopowo w postaci nodul syllimanitowo-kwarcowych. Uwolnione jony K+ powodowały lokalną myrmekityzację i/lub antypertytyzację plagioklazu oraz przyczyniały się do krystalizacji wtórnego, późnego muskowitu, zwłaszcza w strefach silniejszej ścięciowej deformacji ciągliwej. Strukturalnie wzrost syllimanitu łączył się z dwoma kolejnymi fazami deformacji F₂ i F₃ i związanymi z nimi fazami rekrystalizacji metamorficznej M₂ i M₃. W fazie M₃ doszło do znacznej przebudowy więźby skał sowiogórskich i wyraźnego pogrubienia ziaren mineralnych.

Remarks on the origin of sillimanite from the Góry Sowie, Sudeten Mts., SW Poland

Abstract
Much of the metapelitic rocks of the Sowie Góry were regionally metamorphosed in the sillimanite zone. The sillimanite developed merely as its fibrolitic variety. Polymorphic transition from kyanite did not contribute significantly to its formation. The fibrolite originated through the decomposition of biotite. The breakdown of biotite was a continuous cation exchange reaction controlled by P, T. activity of H₂O, and rock composition. It went on either directly rendering Sil + Q + K + +H₂O+ opaques or indirectly yielding the transitional products: chlorite in biotite-oligoclase gneisses and muscovite (phengite) in two-feldspar gneisses with primary muscovite and K-feldspar. Sillimanite and quartz - major products of the metasomatic ionic exchange reaction - formed characteristic intergrowths, spectacular on megascopic scale as nodules. The K+ ions released from the biotite brought about local myrmekitisation and/or antiperthitisation of plagioclase as well as contributed to crystallisation of late secondary white mica, mostly in the zones of more intense ductile shear deformation. On structural ground, the growth of the sillimanite was linked with two consecutive deformational phases F₂ and F₃ and related metamorphic episodes M₂ and M₃,. The F₃ + M, recrystallisation resulted in a major fabric reconstitution of the Sowie Góry rocks and distinct coarsening of the mineral grains.

Geologia Sudetica, 19 (2): 7-73

Warstwy wałbrzyskie (dolny namur) w Zagłębiu Wałbrzyskim: analiza aluwialnej sedymentacji w basenie węglowym

Wojciech Nemec

Abstract
Warstwy wałbrzyskie (dolny namur) stanowią najniższą, węglonośną jednostkę litostratygraficzną w profilu śródsudeckiego karbonu górnego. Praca przedstawia wyniki analizy facjalnej, której celem było zrekonstruowanie środowiska sedymentacji tej miąższej (ponad 200 m) serii osadów kontynentalnych. Depozycja warstw wałbrzyskich zachodziła w środowisku aluwialnej równiny rzek meandrujących, w którym akumulacja fitogeniczna związana była z niezbyt rozległymi bagnami torfowiskowymi na obszarze basenów powodziowych. Odtworzono anatomię facjalną badanej serii utworów oraz omówiono charakter procesów depozycyjnych i fizjografię środowiska jej sedymentacji. Rekonstrukcja paleogeograficzna wskazuje, że w początkowym stadium sedymentacji (niższa część warstw wałbrzyskich) rzeki meandrujące funkcjonowały przypuszczalnie jako duże koryta rozprowadzające w górnej (całkowicie lądowej) części aluwialnej równiny deltowej; paleogeograficznie jest to spójne z deltowym środowiskiem sedymentacji niżej ległego kulmu ze Szczawna (górny wizen).
Na podstawie rekonstrukcji środowiska sedymentacji zostały omówione szczegółowo warunki akumulacji fitogenicznej w basenie wczesnonamurskim. Rozważania na temat tempa depozycji badanej serii węglonośnej prowadzą do wniosku o istnieniu znacznych luk stratygraficznych w jej profilu. Potwierdza to niezależnie korelacja profilów. Zaproponowano w pracy nową, ilościową metodę korelacji profilów serii węglonośnej, demonstrując jej zastosowanie na przykładzie wybranych profilów warstw wałbrzyskich. Metoda ta pozwala dodatkowo na ocenę względnego tempa depozycji w profilach i na identyfikowanie w nich luk stratygraficznych. Rozważania na temat stosunku warstw białokamieńskich do warstw wałbrzyskich prowadzą do stwierdzenia, że kontakt tych serii jest de pozycyjny i nie wiąże się z nim żadna istotna dyskordancja. Pracę kończy omówienie praktycznego aspektu analizy facjalnej i wskazanie na jej potencjalną przydatność w rozwiązywaniu niektórych problemów górniczych towarzyszących eksploatacji złoża węgla.

Wałbrzych Beds (Lower Namurian, Wałbrzych Coal Measures): analysis of alluvial sedimentation in a coal basin

Abstract
The Wałbrzych Beds (Lower Namurian) are lowermost, coal-bearing lithostratigraphic unit (ca. 200 m thick) of the Intra-Sudetic Upper Carboniferous succession. This paper present the results of facies analysis performed to reconstruct the depositional environment and palaeogeography of this unit. The sediments of the Wałbrzych Beds were deposited in the environment of a meandering alluvial plain, where the development of peat swamps was mainly restricted to floodbasin areas of relatively limited extent. Facies anatomy of this coal-bearing alluvial succession has been reconstructed, and the depositional processes and physiography of its sedimentary environment are discussed in detail. Palaeogeographic reconstruction suggests that at an early depositional stage, represented by a lower interval of the Wałbrzych Beds profile, the meandering rivers were active as a system of large distributary channels within the upper (non-marine) part of an alluvial deltaic plain; this inference is consistent with a deltaic depositional setting already suggested in the literature for the underlying Kulm of Szczawno (Upper Visean). At a latter stage (upper interval of the Wałbrzych Beds) the depositional environment in the study area became physiographically similar to a typical meandering alluvial plain, lacking any intimate relationship with a deltaic system. This paleogeographic change is interpreted in terms of the alluvial system progradation. On the basis of the palaeoenvironmental reconstruction, the depositional setting of peat accumulation (coal origin) in this Early Namurian basin is discussed.
A consideration of the depositional rate of sediments implies existence of considerable stratigraphic gaps in the profile of the Wałbrzych Beds. Numerous stratigraphic gaps are independently pointed out by the correlation of individual profiles. A rapid, quantitative method is proposed for an exact correlation of the individual profiles of coal-bearing succession. This simple technique, itself based on the statistical method of linear regression, allows also precise identification of stratigraphic gaps and provides an estimate of the differences in depositional rate between the compared profiles (rate ratio).
The contact between the Wałbrzych Beds and the overlying Biały Kamień Beds has been interpreted by most of the previous authors as representing a regional erosional unconformity and a considerable stratigraphic gap. The arguments of these previous workers are critically discussed by the present author, and a conclusion is drawn that the aforesaid contact is depositional in character and the Biały Kamień Beds represent a typical time-transgressive unit; a very similar relationship is displayed by the base of the Wałbrzych Beds themselves. This entire relationship is due to a progradational nature of the depositional environments. In a final chapter of this paper the author considers some practical aspects of an application of facies analysis in solving many of the problems of coal exploration and development recently faced in the region.

Geologia Sudetica, 19 (2): 75-86

Mikroflora z wapieni krystalicznych okolicy Nowego Waliszowa (Krowiarki - Sudety Środkowe)

Tadeusz Gunia

Abstract
W pracy przedstawiono wyniki badań mikropaleontologicznych wapieni krystalicznych przewierconych otworem wiertniczym w paśmie górskim Krowiarek.
Zrewidowano i uznano za niewystarczające dotychczasowe kryteria podziału stratygraficznego metamorficznej serii strońskiej. Na podstawie po raz pierwszy stwierdzonych zespołów Acritarcha zaliczono badane wapienie krystaliczne do poziomu granicznego górny wend-dolny kambr. Stwierdzono występowanie przeobrażonych trachyandezytów względnie ich tufów.

Microflora of the crystalline limestones from the vicinity of Nowy Waliszów (Krowiarki Mts., Central Sudetes)

Abstract
The results of micropaleontological studies on crystalline limestones drilled in the Krowiarki Mts belt are described. The previous criterion of stratigraphic dividing of the metamorphic series of Stronie Śląskie has been revised and considered as insufficient. On the ground of the Acritarcha assemblages, which have for the first time been discovered, the studied crystalline limestones are included among the boundary-horizon between the Upper Vendian and the Lower Cambrian. The metamorphosed trachyandesites or their tuffs have also been found.

Geologia Sudetica, 19 (2): 89-190

Geneza oraz metamorficzna ewolucja gnejsów i granitoidów masywu Izerskiego Stogu (Sudety Zachodnie)

Jerzy Żaba

Abstract
W pracy podjęto próbę wyjaśnienia genezy oraz odtworzenia ewolucji większości skał bloku izerskiego ze szczególnym uwzględnieniem gnejsów i granitoidów. Szczegółowe badania prowadzono w geologicznie słabo znanym, górskim masywie Izerskiego Stogu. W tym celu wykonano szczegółowe zdjęcia geologiczne tego obszaru w skali 1:10000 oraz zastosowano metody petrograficzne, petrochemiczne, badania niektórych minerałów i analizę mezostrukturalną.
Stwierdzono poligeniczny charakter gnejsów i granitoidów izerskich. Część z nich wywodzi się z pierwotnych skał osadowych, tworząc ciąg ewolucyjny prowadzący poprzez łupki łyszczykowe, paragnejsy drobnosłojowe, oczkowo-słojowe, gnejsy homofaniczne do granitów homofanicznych. Ciąg skał infrakrustalnych zapoczątkowują niewielkie intruzje palingenetycznych granitów, powstałych wskutek anatektyczne-go upłynnienia skał suprakrustalnych (głównie łupków krystalicznych i paragnejsów) w korzeniowej strefie orogenu. Granity te w czasie swej ewolucji podlegają tym samym procesom, co skały suprakrustalne, lecz w pewnych szczegółach reagują na nie nieco odmiennie. Tworzy się ciąg skał od drobnoziarnistych, porfirowatych granitów, poprzez kataklazyty i mylonity, blastokataklazyty i blastomylonity, do gnejsów i granitów homofanicznych. Oba ciągi w wyniku postępującej pegmatytyzacji upodabniają się do siebie i zlewają w jeden w czasie tworzenia się gnejsów homofanicznych. Różnice zaciera ponadto metasomatyczna albityzacja.
Bazyty tego regionu należą do czterech wiekowo-genetycznych grup i w ogromnej większości reprezentują odmiany „orto".
W pracy wyjaśniono rolę procesów metasomatycznych. Z metasomatozą związana jest regionalna albityzacja, sylifikacja, turmalinizacja i fluorytyzacja skał izerskich, natomiast tworzenie się fenokryształów plagioklazów (głównie oligoklazu), mikroklinu oraz części agregatowych oczek kwarcu jest procesem izochemicznym.
Kompleks skał izerskich w pierwszym etapie metamorficznej ewolucji uległ progresywnemu metamorfizmowi typu Barrowian w warunkach subfacji staurolitowo-almandynowej facji almandynowo-amfibolitowej, a w późniejszych okresach: regionalnej diaftorezie, metasomatozie oraz na południu - metamorfizmowi kontaktowemu facji hornblendowo-hornfelsowej. W skałach tych wyróżniono cztery generacje tektonicznych deformacji.
Ewolucję badanych skał podzielono na 9 etapów: geosynklinalny, metamorfizmu regionalnego typu Barrowian, rekrystalizacji, metamorfizmu retrogresywnego, mikroklinizacji i pegmatytyzacji, regionalnej metasomatozy, słabej deformacji, lokalnej metasomatozy oraz metamorfizmu kontaktowego.

Genesis and metamorphic evolution of gneisses and granitoids of the Izerski Stóg massif (Western Sudetes)

Abstract
An attempt is undertaken to explain the genesis and evolution of the majority of rocks of the Izera Block, particulary regarding the gneisses and granitoids. Detailed studies have been carried out in the geologically weakly known mountain massif of Izerski Stóg. They included detailed geologic mapping of the region to the scale of 1:10000, petrographical and petrochemical studies, investigations of certain minerals and mesostructural analysis.
Polygenic nature of the Izera gneisses and granitoids has been ascertained. Some of them have developed from sedimentary parent rocks and are arranged in an evolution series starting with mica schists, fine-laminated and augen-laminated paragneisses, homophanous gneisses, up to homophanous granites. An infracrustal rock series initiates by small intrusions of polingenetic granites resulted from anatectic melting of supracrustal rocks (mainly crystalline schists and paragneisses) in the root of orogen. These granites, during their evolution, were exposed to the same processes as the supracrustal rocks, but the former reacted upon certain conditions in somewhat different way. Consequently a series of rocks originated including successively: fine-grained porhyraceous granites, cataclasites and mylonites, blastocataclasites and blastomylonites, homophanous gneisses and granites. Both the series, in consequence of progressive granitization, became resembling each other and united at the time of generation of the homophanous gneisses. Moreover, the differences were slurred by metasomatic albitization.
The basites of that region have been classed among four age-genetic groups and a large majority of them represents „ortho” types.
The role of metasomatic processes has been explained. Regional albitization, silicification, tourmalinization and fluoritization of the Izera rocks have been related to metasomatism, whereas the generation of plagioclase (mainly oligoclase) phenocrysts, as well as the origin of microcline and aggregation eyes of quartz - isochemical processes.
At the first stage of metamorphic evolution the Izera rocks complex was involved in progressive metamorphism of the Barrowian type under conditions of the staurolite-almandine subfacies, almandine-amphibolite facies. In later periods the complex underwent regional diaphthoresis, metasomatism and - in the south - contact-metamorphism of the hornblende-hornfels facies. Four generations of tectonic deformations have been recognized.
The evolution of the studied rocks has been divided into nine stages: geosynclinal stage, regional metamorphism of Barrowian type, recrystallization, retrogressive metamorphism, microclinization and pegmatization, regional metasomatism, faint deformation, local metasomatism and contact metamorphism.

Geologia Sudetica, 19 (2): 193-236

Budowa skał magmowych okolic Sobótki na podstawie profilowych badań magnetycznych

Danuta Cholewicka-Meysner

Abstract
W pracy przedstawiono wyniki analizy profilowego obrazu anomalii magnetycznej terenu stanowiącego wycinek północnego brzegu bloku sowiogórskiego, środkowej części intruzji masywu serpentynitowego Gogołów-Jordanów, środkowej części masywu gabrowego Ślęży oraz południowej części masywu granitowego Strzegom-Sobótka. Wyróżnione masy magnetyczne związane są z poszczególnymi ośrodkami skalnymi o różnych własnościach magnetycznych, takimi jak granit, gabro, serpentyn i gnejs. Granice pomiędzy wyszczególnionymi masami magnetycznymi określone są: zerowaniem się fazy funkcji potencjalnej w przekrojach fazowych, wzrostem wartości ∆T w metodzie punktów osobliwych, zmianą kształtu izolinii oraz pojawieniem się lub zniknięciem poziomów o odpowiednim parametrze wykładników współczynnika C₁ w metodzie analizy widmowej. Poszczególne masy dzielą się na szereg bloków - magnesów o odmiennych podatnościach magnetycznych. Każdy blok rozpada się na szereg poziomów będących kontrastami własności magnetycznych. W obrębie danego ciała anomalnego okonturowano ciała o innych własnościach magnetycznych. Zaznaczono miejsca ewentualnych uskoków i przesunięć. Na podstawie przedstawionego w pracy ciągu obliczeń został zbudowany model geofizyczno-geologiczny badanego terenu. Model ten powstał przez kompleksową interpretację wyników, uzyskanych za pomocą wymienionych metod, oraz dostępnych informacji geologicznych.

Spatial distribution of igneous bodies of the Sobótka vicinities in the light of magnetic survey

Abstract
The investigated area comprises a segment of the northern edge of the Sowie Góry Mts gneissic block, the middle part of the Gogolów-Jordanów serpentinite massif, the middle part of the Mt. Ślęża gabbro massif and the southern fragment of the Strzegom Sobótka granitoid intrusion. Pronounced magnetic anomalies are known from this area and the present paper gives their interpretation based upon an analysis of data from a detailed profiling. Several large magnetic bodies corresponding to magnetically different rock media (granite, gabbro, serpentinite and gneiss) were distinguished. Boundaries between these bodies are defined: (1) by phase nullification of potential function in phase crosssections, (2) by increase of ∆T values in the singular points method and (3) by changes of contour lines patterns as well as by appearing and disappearing of horizons characterized by a given value of the exponent of the coefficient C₁ in spectral analysis. Individual large magnetic bodies were divided into smaller blocks-magnets of different susceptibility. Minor bodies of unlike magnetic properties were also outlined within each disturbing mass. Probable faults were indicated as well. The results of magnetic profiles interpretation, when compared with the available geologic data, allowed the construction of a geophysico-geological conceptual model explaining the deep structure of the studied area.