Geologia Sudetica, 28(1): 1-130.

Rola magm zasadowych w ewolucji intruzji granitoidowych (studium porównawcze wybranych masywów hercyńskich)

Marek Wojciech Lorenc

Abstract
Wyniki badań terenowych, petrograficznych i chemicznych wskazują na obecność dwu typów magm, biorących udział w formowaniu się granitoidowych masywów Strzelina i Kłodzka - Złotego Stoku (Dolny Śląsk, Polska) oraz zachodniej części Batolitu Systemu Centralnego (Hiszpania, Portugalia). Wśród granitów wydzielono dwa rodzaje: anatektyczne, dwułyszczykowe S-granity z kordierytem i metamorficznymi ksenolitami oraz I-granity biotytowe lub biotytowo-hornblendowe z rzadkimi ksenolitami oraz licznymi magmowymi maficznymi enklawami (MME). Wysoko usytuowane intruzje ciał gabrowo-diorytowych wykazują oznaki mieszania i miksacji, prowadzących do zmiennej hybrydyzacji co wskazuje, że w procesie tworzenia się granitoidów nie brała udziału wyłącznie magma jednego typu. Skład mineralny i chemiczny oraz kształt licznych MME, miejscami wykazujących oznaki rozwoju orbikularnego, wskazują na kilka pulsów bardziej maficznej magmy w obręb magmy felzytowej oraz na znaczne różnice temperatur między nimi. Największe koncentracje takich enklaw spotyka się w skałach o składzie granodiorytu i tonalitu, a ich pochodzenie jest ściśle związane z procesami reakcji magmy kwaśnej i zasadowej w wyniku skomplikowanych mechanizmów. Koegzystencja skał kwaśnych i zasadowych wydaje się być efektem reakcji magm pochodzenia płaszczowego i skorupowego w tak różnych reżimach tektonicznych jak strefy kolizyjne typu kontynent-kontynent czy aktywne brzegi płyt kontynentalnych nad strefami subdukcji. W pracy przedstawiono przykłady plutonizmu hercyńskiego ze wskazaniem ważnej roli magm zasadowych w genezie granitoidów.

Role of basic magmas in the granitoid evolution (a comparative study of some hercynian massifs)

Abstract

Field, petrographical and chemical data give evidence for the existence of two types of magma that contributed to the formation of the studied granitoid massifs of Strzelin and Kłodzko - Złoty Stok (Lower Silesia, Poland) and western part of the Central System Batholith (Spain, Portugal). Two types of rocks were distinguished among granites: S-type anatectic two-mica granites with cordierite and metamorphic xenoliths, and I-type biotite (ą hornblende) granitoids with rare xenoliths and abundant magmatic mafic enclaves (MME). The shallow level intrusions of gabbro-dioritic rocks show clear evidence of magma mingling, mixing, and certain degrees of complex hybridization indicating that the granitoids cannot be led out from one type of magma. The mineral and chemical composition and shape of abundant MME, in parts showing features of orbicular development, suggest several pulses of a more mafic magma into felsic one, and wide thermal difference between the two. The biggest concentration of such enclaves occurs in granodiorites and tonalites, and their origin is closely connected with processes of interaction of acid and basic magmas achieved by various mechanisms. The coexistence of acid and basic rocks seems to be result of interaction of mantle and crustal magmas in such different tectonic regimes like continent-continent collision setting and the active margins of the continental plates above subduction zones. Typical examples of the both „hercynotype” and „andinotype” plutonism are described with clear evidence of important role played by basic magmas in the granitoid genesis.